رئیس‌کل بیمه مرکزی با بیان اینکه تورم بزرگترین رقیب بیمه‌ها در کشور است، از ضریب نفوذ ۲.۶۶درصدی بیمه در کشور خبر داد و گفت: اگر بیمه در کشور رونق پیدا کند، بازارهای سفته‌بازی کمرنگ می‌شود.
به گزارش خبرنگار اقتصادی ، صنعت بیمه در ایران هنوز در مقایسه با کشورهای توسعه‌یافته یا حتی برخی کشورهای در حال توسعه عقب‌تر است و هنوز عموم مردم درک درستی از جایگاه بیمه ندارند، از طرفی چالشهای مردم با صنعت بیمه و شرکتهای بیمه‌گر هم تمامی ندارد و کرونا هم که به این مشکلات افزوده است.
در خصوص آخرین وضعیت صنعت بیمه، سود و زیان شرکتهای بیمه‌ای، راه‌حل‌های صنعت بیمه برای گسترش این صنعت در عموم مردم، معضلاتی که مردم با شرکتهای بیمه دارند و جنگی که بیمه‌های کشور با دیگر بازارهای موازی و سفته‌بازی دارند، با غلامرضا سلیمانی رئیس‌کل بیمه مرکزی ایران گفتگو کردیم.
تسنیم: سؤال اوّل ما راجع به جایگاه بیمه در کشور است؛ چرا علی‌رغم همه سرمایه‌گذاری‌هایی که در بیمه طی سالیان گذشته شده است، اما غیر از برخی بیمه‌های اجباری، به‌طور کلی موضوع بیمه، به‌خصوص بخش اختیاری آن، در کشور ما آن جایگاه و ضریب نفوذی را که باید شاهد آن باشیم ندارد؟ موضوع بیمه در بسیاری از کشورها مسئله مهم و اساسی است امّا چه نواقصی در کار ما هست که وضعیت را به این شکل درآورده است؟ آیا موضوع به فرهنگ‌سازی برمی‌گردد و یا کم‌کاری بیمه‌هاست که نتوانسته‌اند میان مردم اعتمادسازی کنند؟ در ضمن در حاشیه این سؤال هم بفرمایید که چطور تغییرات مدیریتی در دولت جدید هنوز به بیمه مرکزی نرسیده است؟
سلیمانی: ابتدا از شما و که یک سایت و رسانه خوب و فراگیر و تأثیرگذار در کشور است، تشکر می‌کنم، امّا درباره جایگاه بیمه و پاسخ به این سؤال حاشیه‌ای شما که چرا تغییرات {مدیریتی} در بیمه به‌کندی انجام می‌شود، معتقدم که این مسئله به 2 عامل برمی‌گردد؛ یکی به شخص رئیس‌جمهور محترم و وزیر محترم اقتصادی که اعلام کردند "درباره هرکسی که بتواند در راستای نظام و کشور و جمهوری اسلامی و خدمت به ملت کار کند، اصراری به تغییر نداریم". در همه دولتها وقتی تغییراتی در رأس ایجاد می شود، خب، بالتبع تغییراتی هم در ارکان دولتی ایجاد می‌شود، اینها برمی‌گردد به سیاست‌هایی که در رأس بخش اجرایی کشور وجود دارد. در کل نظام بیمه‌ای در کشورهای مختلف جهان از جمله ایران یک نظام نسبتاً پیچیده و تخصصی است؛ طبیعی است که با تغییر دولتها، سازمانهای سیاسی بیشتر دستخوش تغییر هستند ولی سازمانهای علمی و تخصصی که عمدتاً کارهایشان تخصصی است به‌سادگی دچار تغییر نمی‌شوند.
اما درباره اینکه نظام بیمه‌ای و صنعت بیمه در سطح کشور ما نسبت به بقیه کشورها یا کشورهای توسعه‌یافته عقب‌تر است، اولاً باید این نکته را عرض کنم که ما در سطح منطقه وضعمان خوب است؛ یعنی نسبت به ترکیه و پاکستان و عربستان و کشورهای با جمعیت‌های نزدیک به ما و یا وسعت جغرافیایی نزدیک به ما وضعمان خوب است، با این حال نسبت به کشورهای توسعه‌یافته مقداری عقب هستیم، علت عقب‌ماندگی هم 2 عامل است؛ به‌عبارت درست‌تر، معتقدم که به این موضوع باید از 2 منظر نگاه کرد؛ در منظر و رویکرد بیمه غیرزندگی یا Non-Life، وضعمان خوب است و حتی از برخی کشورهای منطقه بالاتریم، در سطح جهان هم در این بخش خیلی عقب نیستیم، مثلاً بیمه‌های شخص ثالث، درمان، حوادث، آتش‌سوزی، حمل‌ونقل و... از موارد بیمه‌های غیرزندگی هستند که هم شامل افراد و هم شرکتها می‌شود.
امّا در بخش Life یعنی زندگی نسبت به کشورهای توسعه‌یافته عقب‌تر هستیم؛ عامل اصلی عقب‌افتادگی در این بخش برمی‌گردد به اینکه ما بازارهای موازی در کشور داریم که رقیب سرسختی هستند. عامل آن بازار موازی هم به تورم برمی‌گردد؛ وقتی تورم ایجاد می‌شود بازارهای موازی شکل می‌گیرد که بازارهای غیرمنطقی و غیرعادی است، مثل بازارهای ارز، طلا، سکه و بازار زمین یا مسکن و حتی بازار سرمایه، البته بازار سرمایه به‌مفهوم سفته‌بازی‌اش وگرنه بازار سرمایه را کاملاً حمایت می‌کنیم و خودمان مدافع آن هستیم، لذا اینها باعث می‌شود که افراد به‌جای اینکه بیمه زندگی بخرند می‌روند در آن بخشها سرمایه‌گذاری می‌کنند و سودآوری خیلی بالایی دارد.
ما باید تلاش کنیم بتوانیم علاوه بر بیمه‌های زندگی متداول در کشورهای پیشرفته، یک تشویقی مضاعف هم ایجاد کنیم تا مردم جذب بیمه زندگی شوند، حتی خود بیمه بازنشستگی یا حقوق بازنشستگی یا سازمانها و صندوقهای بازنشستگی هم به‌نوعی در این زمینه رقیبند، چرا که وقتی شما قانون می‌گذارید که حقوق بازنشستگان باید 90 درصد شاغلین باشد یعنی عملاً افراد یک‌مقدار از نظر آن آینده‌نگری‌شان امیدوار می‌شوند و می‌گویند "جای نگرانی نیست چون‌که هر وقت تورم ایجاد شد حقوق کارمندان اضافه می‌شود و ما هم 90 درصد شاغلان حقوق دریافت می‌کنیم."، در حالی که در کشورهای توسعه‌یافته اینها وجود ندارد و به همین دلیل کنار مبلغ حداقلی حقوق بازنشستگی‌شان بیمه زندگی و بیمه عمر هم می‌خرند. گاهی از 4 یا 5 شرکت بیمه عمر و زندگی می‌خرند و این بیمه‌ها گاهی سه چهار برابر آن حقوق بازنشستگی‌شان به اینها حقوق ماهانه پرداخت می‌کنند. فردی که الآن در ایران شاغل است نگرانی‌هایی درباره دوران بازنشستگی‌اش دارد اما در آن کشورها این‌طور نیست بلکه با خود می‌گویند که "من بعد از 30 و 35 سال یک حقوق بازنشستگی می‌گیرم و کنار آن از سه ـ چهار بیمه زندگی هم حقوق و مزایا دریافت می‌کنم".
از آن طرف به‌خصوص وقتی تورم باشد در کشورهایی مثل ما می‌گویند که "خب، اگر این پول را در بیمه زندگی و بازنشستگی بگذارم بعداً چقدر می‌خواهند به من بدهند؟ پس بهتر است به‌جای اینکه در بیمه سرمایه‌گذاری کنم بروم زمین و ساختمان بخرم."، یعنی همان بازارهایی که تهدید و به‌عبارت بهتر رقیب بیمه هستند.
به همین دلیل است که هر وقت تورم کم می‌شود و ثبات اقتصادی داریم مردم به‌طرف خرید بیمه زندگی سوق پیدا می‌کنند. این بازارهای سفته‌بازی که به آن اشاره کردید در یک دورانی خیلی رشد دارد و در دورانی هم افت و سقوط بسیاری دارد امّا بیمه عمر و زندگی یک روند رو به رشد منظمی دارد، به همین دلیل بعضی‌ها همچنان که در آن بازارها هستند امّا پولشان را در بیمه عمر و زندگی هم می‌گذارند و این باعث می‌شود با خود بگویند "هردوتا را داشته باشیم."، اینجا ما باید چه‌کار کنیم؟ در چنین وضعیتی یکی از کارهایی که انجام دادیم این است که به کسانی که بیمه زندگی خریدند گفتیم "شما اختیار دارید به ما بگویید؛ آیا می‌خواهید پولتان را در بازار سرمایه ببریم؟ در ساختمان و بانک و... سرمایه‌گذاری کنیم یا خیر؟"، قبلاً چنین چیزی وجود نداشت.
* بیمه‌ها چطور به جنگ تورم رفته‌اند؟
تسنیم: یعنی سرمایه‌گذاری‌ای که فرد می‌خواست انجام بدهد به بیمه محول می‌کند.
سلیمانی: دقیقاً؛ یعنی آن یونیت‌لینکهایی (Unit Link) که با بازار سرمایه و ساختمان و مسکن و... ایجاد کردیم یک نوع تشویق برای روی‌آوردن به‌سمت این بیمه‌ها محسوب می‌شود؛ در یکی دو سال اخیر روی این قضیه خیلی کار کردیم و جالب است به‌عنوان یک گزارش برایتان بگویم؛ در سال‌های 98 و 99 اعلام کردیم تمام شرکتهایی که بیمه زندگی می‌فروشند آخر سال بایستی میزان بازدهی‌ای را که از این بابت به دست آوردند جداگانه به مردم اعلام کنند، به همین دلیل در سال 99 ما شرکتی با 18 درصد و همچنین شرکتی دیگر با 38 درصد بازدهی داشتیم، اینها را بررسی کردیم و گفتیم در مجمع گزارش بدهند، این یعنی مردم احساس می‌کنند "اگر من پول بگذارم و خودم در بورس بخرم ممکن است ضرر کنم لذا به افرادی می‌دهم که هم برایم بیمه زندگی می‌خرند و هم در این زمینه‌های سرمایه‌گذاری آشنا و متخصص هستند".
تسنیم: سود این کار تضمین‌شده است؟
سلیمانی: بله؛ تضمین‌شده با نرخ 16 درصد است.
تسنیم: یعنی چه وضعیت بازار بورس خوب باشد و چه بد، شما این سود را می‌دهید؟
سلیمانی: بحث بورس نیست بیمه زندگی است.
تسنیم: شما می‌گویید که بیمه زندگی را مثلاً در بورس سرمایه‌گذاری می‌کنید، یعنی اگر مثل الآن بورس قرمز باشد باز همچنان بیمه‌گذار سود می‌کند؟
سلیمانی: در آئین‌نامه 97 که نامش آئین‌نامه سرمایه‌گذاری هست گفته‌ایم "شما نمی‌توانید همه پولهایتان را در بازار سرمایه یا در بانک بگذارید"، بلکه سبد تشکیل می‌شود، و چون سبد تشکیل می‌شود سود 16 درصد حداقل را به همه تضمین می‌دهیم و این خیلی مهم است. اگر بازار سرمایه وضعیت قرمز و ضرر داشته باشد باز هم آن سبد مشکل را حل می‌کند و این باعث می‌شود که ما 16درصد را تضمین کنیم.
تسنیم: این کار بازار طلا را هم شامل می‌شود؟
سلیمانی: یکی دیگر از جنبه‌ها که الآن گروهی از شرکتهای بیمه‌ای وارد شدند همین بحث یونیت از طریق طلا هست که این هم باز حرکت مثبتی است، یعنی به‌عبارتی الآن بیمه‌ها فعال شدند، اصلاً ما شرکتهایی داریم که فقط در حوزه بیمه زندگی هستند و هیچ کار دیگری نمی‌کنند، اصلاً در حوزه Non-Life ورود ندارند، مثل شرکتهای کاریزما یا باران و خاورمیانه، اینها فقط در حوزه بیمه زندگی (Life) کار می‌کنند و چون به‌صورت تخصصی بیمه زندگی می‌فروشند به همین دلیل لینک با بازارهای سرمایه، لینک با بازار طلا، لینک با مسکن و روشهای دیگری به‌صورت دائم ارائه می‌دهند.
تسنیم: آقای دکتر، در بخش مسکن الآن چندین سال است که یکی از عوامل اصلی مقصر را همین بانکها می‌دانند که در این حوزه ورود کرده‌اند. الآن که بیمه‌های زندگی هم می‌خواهند در این حوزه سرمایه‌گذاری کنند این سرمایه‌گذاری‌شان از چه‌طریق خواهد بود؟ شرکتهایی در این حوزه تشکیل می‌دهند؟
سلیمانی: شرکتهای بیمه که پول بیمه را از مردم بابت بیمه زندگی دریافت می‌کنند هم خودشان اجازه دارند و هم خریدار بیمه می‌تواند به آنها بگوید که "پولم را در مسکن بگذار."، مکانیزمی در این خصوص دارند، درباره بازار سرمایه این امر از طریق کارگزار اقدام می‌شود، در حوزه مسکن هم شرکتهای مسکن‌سازی با آنها وارد قرارداد می‌شوند، اصلاً شرکتهای بیمه‌ای رأساً کار مسکن‌سازی نمی‌کنند و به این معنا هم نیست که خودشان شرکت ساختمانی تأسیس کنند، در واقع عموماً سهامداری می‌کنند و نه بنگاه‌داری.
* بیمه زندگی با درمان همراه شد
تسنیم: به‌نظر می‌رسد باز این راه‌حلی که گفتید حتماً مؤثر است و باعث افزایش مشارکت مردم در بیمه‌ها می‌شود؛ اما به‌دلیل همان مشکلی که گفتید، یعنی بازدهی بالاتر در بازارهای دیگر، به‌نظر می‌رسد همچنان این ایده‌ای که گفتید از نرخ تورم عقب‌تر باشد، مثلاً نرخ سودی که می‌دهد از بازدهی افزایش قیمت زمین در یک مدت 5ساله و 10ساله عقب‌تر باشد و مشکل از اساس و پایه حل نمی‌شود.
سلیمانی: بله، همان‌طور که عرض کردم یکی از چالشهای بزرگ ما چالش تورم است؛ این را قبول دارم، امّا این روشها {که عرض کردم} به‌نوعی کمکی و جبرانی است. البته ما کنار اینها یک کار دیگر هم کردیم و آن همان همراه کردن بیمه زندگی با یک بیمه درمان هست. در خیلی از کشورها شما یک بیمه درمان تکمیلی و یک بیمه زندگی جداگانه ندارید بلکه همان بیمه زندگی که می‌خرید بخشی از آن بیمه درمان هم هست، اینجا هم همین کار را کردیم، الآن کسی که بیمه زندگی می‌خرد درصدی از این پول برای مصارف درمانی‌اش می‌رود، یعنی اگر خدای ناخواسته مریض بشود در سطح 150 تا 200 میلیون تومان از هزینه بیمارستانی‌اش از طریق بیمه زندگی قابل پرداخت است، این هم به‌نوعی کمک است.
نباید فکر کنیم که بیمه زندگی فقط به قضیه سرمایه‌گذاری برمی‌گردد، بلکه این بیمه در واقع Multi Task (چندکاره) است؛ بیمه درمان هست، بیمه فوت هست، بیمه ازکارافتادگی هست، بیمه عمر و بیمه زندگی و بیمه سرمایه‌گذاری... هم هست، به‌عنوان نمونه درباره همین مثال بازنشستگی که عرض کردم، چیزهایی در این بیمه زندگی هست که اصلاً در بیمه‌های بازنشستگی وجود ندارد؛ و آن این که شما از همان زمان تولد می‌توانید کودک را بیمه کنید؛ وقتی 20 سال از بیمه‌اش گذشت سر 20 سال که حالا بزرگ شده است و فرض کنید نمی‌خواهد از پدرش پول بگیرد شرکت بیمه‌ای دائماً تا 5 سال و یا 10 سال یا هرچه در قراردادش هست به او حقو ق می‌دهد؛ این خودش حفظ کرامت آن جوان است، بعد می‌خواهد ازدواج کند فرض کنید می‌گوید که "اصلاً من حقوق ماهیانه نمی‌خواهم، کل پول من را بدهید تا مسکن بخرم"، این امکان هم برای او وجود دارد، در واقع یعنی بیمه زندگی Flexable (منعطف) است و این نکته خیلی مهمی است، می‌تواند پولش را ماهیانه بگیرد یا یک‌دفعه بگیرد یا 5ساله و یا 10ساله بگیرد. الآن شما اگر دقت کرده باشید بیمه‌های بازنشستگی درصدی از حقوق را می‌دهند اما آنجا دیگر نه، مثلاً می‌تواند سال اول 50 هزار تومان و سال سوم 300 هزار تومان بدهد و این در اختیار خودش هست، اصلاً سال چهارم می‌تواند 100 هزارتومان بدهد و این‌طور نیست که بگوییم دقیقاً یک قیدی وجود دارد و این قید را باید رعایت کند، به همین دلیل خیلی بهتر از وضعیت بازنشستگی در صندوقهای بازنشستگی کشور هست.
* بیمه‌ها در تبلیغات ضعیف هستند
تسنیم: یک چالشی که به‌نظر می‌رسد اینجا وجود دارد آن است که مردم خیلی در تجربه زندگی‌شان این را حس نمی‌کنند، مثلاً بانکها قرعه‌کشی می‌گذارند و بعد از قرعه‌کشی اسامی برنده‌ها را اعلام می‌کنند و کسی که برنده شده است عکس می‌گیرد و این باعث می‌شود به‌نحوی مردم تشویق شوند، ولی در بحث بیمه عمر شاید یک مقدار کم‌کاری از خود بیمه‌هاست که تبلیغات در این حوزه نکرده‌اند.
سلیمانی: من هم با شما موافقم؛ در بخش بیمه‌ای تبلیغات لازم انجام نشده است، در این بخش حتماً ضعف داریم، امّا می‌بینید وقتی یکی دو تبلیغ شروع شده است، چقدر ذهن مردم به این سمت می‌رود، البته یک مسئله هم این است که صداوسیما نرخ تبلیغات را خیلی بالا برده است {خنده} و رسانه‌های دیگر باید در این زمینه کمک کنند، به‌هرحال این اشکال را وارد می‌دانم و به بیمه‌ها می‌گویم که عادت کرده‌اند پولی برای تبلیغات خرج نکنند درحالی که اگر تبلیغات انجام و فرهنگ‌سازی بشود خیلی اثربخشی‌اش بیشتر می‌شود، البته این را هم باید بگویم که یک سری کارهایی در این زمینه شروع شده است و این‌طور نیست که هیچ‌کاری نشده باشد، مثلاً یک کار خوبی که انجام شده آن است که از مقاطع پایه در آموزش و پرورش بحث تأکید بر بیمه را شروع کردیم، در دبیرستان‌ها هم به همین نحو کار را شروع کرده‌ایم و در دانشگاه می‌خواهیم یک درس 2واحدی بانک، بورس و بیمه را راه بیندازیم. یکی از دوستان می‌گفت که "این موضوع را فقط برای بیمه انجام دهید"، اما من مخالفت کردم و گفتم که "نه، این سه رأس مثلث اقتصادی است که به ثبات اقتصادی کشور کمک می‌کند".
الآن حداقل 84 میلیون بیمه‌نامه در کشور صادر می‌کنیم؛ این آمار مربوط به سال 99 است و الآن حتماً بیشتر می‌شود، برخی دو تا سه تا بیمه داشته باشند ولی حداقل 24 میلیون خودرو ـ از 25 میلیون خودروی موجود ـ بیمه‌نامه دارند، معمولاً هر خانواده یکی دو تا ماشین دارد، پس مردم با بیمه درگیرند، پس تبلیغات دانشگاهی و تبلیغات در آموزش و پرورش در دستور کار است و نمی‌دانم شنیدید یا خیر که ما حتی در کشور زنگ بیمه داریم. 19 آبان زنگ بیمه را در آموزش و پرورش در سراسر کشور افتتاح کردیم و الآن سه سال است که این کار را انجام می‌دهیم، اما باز قبول دارم که هرچه تبلیغ کنیم کم است و باید فرهنگ‌سازی کرد.
* ضریب نفوذ بیمه در ایران چقدر است؟
تسنیم: آقای دکتر، غیر از بحث بیمه‌هایی مانند شخص ثالث که به آماری درباره آن اشاره کردید، آیا درباره بیمه‌های غیراختیاری آماری از ضریب نفوذشان وجود دارد؟
سلیمانی: ببینید، الآن ضریب نفوذ بیمه در کشور کلاً 2.66 است؛ تقریباً 30 و خرده‌ای درصد مربوط به شخص ثالث است و بقیه مربوط به بیمه‌های اختیاری است، یعنی تقریباً 80صدم از این 2.66 مربوط به بیمه‌های اجباری و مابقی برای بیمه‌های اختیاری است.
تسنیم: این آمار در کشورهای توسعه‌یافته چقدر است؟
سلیمانی: پرتفوی ما در بخش بیمه زندگی حدود 15.5 درصد است و این رقم در کشورهای توسعه‌یافته نزدیک 50 درصد است، علت آن ضریب نفوذ بالا از این است؛ این دیگر بهترین آماری هست که خودش را نشان می‌دهد، یعنی بیمه زندگی باید بالای سه برابر برود؛ این خیلی اثرگذار هم هست و آن وقت می‌توان گفت که بیمه در سفره مردم است، هرکسی که آشنا هست...، می‌خواهم بگویم که رسانه‌ها می‌توانند در این زمینه {فرهنگ‌سازی} خیلی به بیمه کمک کنند. من اصلاً یک بار برای روحانیون صحبت کردم و گفتم "ببینید، به‌جای اینکه این‌همه فشار بر مردم زیاد بشود و صحبت از این کنیم که دولت به فکر مردم نیست...، خوب این راه‌حل دارد؛ یکی از این راه‌حل‌ها بیمه زندگی است. در کشورهایی مثل بنگلادش و هند و پاکستان که کشورهای سرمایه‌داری نیستند بیمه زندگی ضریب نفوذ بالایی دارد، در این کشورها مردم را به‌سمت داشتن بیمه زندگی تشویق کردند.
* بیمه رونق پیدا کند، بازارهای سفته‌بازی کمرنگ می‌شود
تسنیم: در واقع می‌شود این‌طور هم گفت اگر خود حاکمیت یک‌مقدار بیشتر روی این قضیه {بیمه‌های اختیاری} مانور کند چه‌بسا ما بتوانیم معضل هدایت نقدینگی به‌سمت بازارهای سفته‌بازی را کم کنیم، یعنی سرمایه‌ها به‌جای اینکه به آن بازارها بروند و آنها را متأثر کنند، می‌توانند به‌سمت بیمه بیایند.
سلیمانی: در تأیید صحبت شما می‌خواهم بگویم واقعاً رسانه‌هایی که طرفدار نظام هستند و دلشان به حال ملت می‌سوزد اگر بخواهند بخشی از مشکلات دولت و ملت را حل کنند می‌توانند در این زمینه کمک کنند، من به این حرف اعتقاد دارم و به‌خاطر تعصبم از روی سمتی که دارم نمی‌گویم؛ حرفم این است که مردم باید به‌سمت بیمه زندگی بروند، چرا؟ اول، اینکه فرمودید مردم ناراحتند، خب، چرا ناراحتند؟ عده زیادی به بازارهای موازی رفتند ولی خب، بسیاری از آنها بلد نیستند؛ مثلاً از کارگزار می‌خواهند که برایشان سهم بخرد و آن کارگزار هم سهم آشغال را می‌دهد به این بینوا و سودش را می‌گیرد، ولی افراد ناآشنا غالباً ضرر می‌کنند، اما بیمه زندگی چون نظم می‌دهد و بخش سرمایه‌گذاری تخصصی و تضمین حداقل سود دارد باعث می‌شود که چنین مسائلی پیش نیاید، دیگر آن فرد نابود نمی‌شود و فحش به نظام و دولت نمی‌دهد. پس بدهکاری دولت به مردم کم می‌شود.
دوم، وقتی که بیمه زندگی رشد پیدا می‌کند یکی از بزرگترین معضلات دولت حل می‌شود؛ آن معضل چیست؟ الآن یکی از بزرگترین چالش‌ها و ابرچالش دولتها ـ که هم الآن با آن مواجهیم و هم در گذشته و آینده وجود داشت ـ بحث بازنشستگی است، مدام هم به بازنشسته‌ها اضافه می‌شود و دولت هرچه درآمد دارد باید به اینها بدهد؛ در این صورت چطور به بودجه زیرساخت برسد و برای رشد اقتصادی کار کند؟
وقتی بیمه را رشد می‌دهید عملاً بودجه دولت از این مصارف آزاد می‌شود و به‌سمت کارهای زیرساختی می‌رود، خب، این در سطح ملی به‌نفع دولت است و در سطح خرد به‌نفع خانواده، و همان‌طور که فرمودید جلوی بازارهای موازی نامطمئن را هم می‌گیرد. بازار ارز یک بحث امنیتی است؛ بازار بورس هم که الآن با این وضعیت روبه‌رو است که یک روز خیلی خوب است و یک روز بد؛ یک گروه خاص و درصد پایینی سود می‌برند و بقیه مردم سرشان بی‌کلاه می‌ماند، اما وقتی نظم می‌دهید دیگر اینها نمی‌آیند هر سهمی بخرند؛ الکی سهمی را باد کنند و بعد بالا ببرند و به دیگران بفروشند، بنابراین نظر شخصی خودم این است که این کار {حمایت و ترویج بیمه‌ها} یکی از بزرگترین کارها در حوزه اقتصاد ملی است که اگر رسانه‌ها به آن بپردازند خوب است.
متأسفانه وقتی بحث می‌شود بسیاری بلافاصله به این سمت می‌روند که بازار زمین و... خوب است؛ بخشی از اینها سفته‌بازی است، وگرنه چه‌دلیلی دارد که الکی قیمت مسکن در تهران با قیمت مسکن در لندن یکی باشد؟ اگر براساس PPP هم حساب کنیم چرا بایستی اینجا قیمت مسکن از نیویورک بالاتر باشد؟ خب، اینها با هم جور درنمی‌آید و مشخص است که پای سفته‌بازی در میان است، لذا باید {به سرمایه} جهت داد؛ بخشی از این کار به‌عهده رسانه‌ها است؛ رسانه‌ها در موضوع بیمه زندگی کار نکردند یا به‌عبارت بهتر کم کار کردند؛ ما هم که همان اول اعتراف کردم که تبلیغ کم داشتیم و مجموعه صنعت بیمه تبلیغ کمی داشته است، در حالی که این کار کار ارزشمند و خدمتی برای کشور است.
تسنیم: الآن وضعیت مالی شرکتها{ی بیمه} به‌لحاظ سودآوری در چه وضعیتی است؟
سلیمانی: الحمدلله در این دو سه سال اخیر خیلی وضعشان بهتر شده است، من چند تا استراتژی را تعریف کردم؛ یکی اینکه سرمایه‌شان را افزایش دادم، الآن حداقل سرمایه‌شان 300 میلیارد تومان شده و در زمان حاضر سرمایه صنعت بیمه تقریباً 38 هزار میلیارد تومان است. در سال 97 تقریباً حدود 850 میلیارد تومان سود شرکتها بوده، الآن در سال 99 حدود 11 هزار و 500 میلیارد تومان شده است.
سود در بخش بیمه با بانک یک‌مقدار فرق می‌کند، بانک وقتی می‌آید پول را از مردم می‌گیرد، همان لحظه هزینه دارد چرا که بایستی به اینها کارمزد بدهد، بعد می‌آید دوباره یک مدتی به دیگران و مردم و تولیدکننده‌ها تسهیلات می‌دهد و از آن سود می‌گیرد، اما در بیمه این استراتژی به‌عکس است؛ اول پول را می‌گیرد و سرمایه‌گذاری می‌کند و زمان خسارت پرداخت می‌کند، شاید این زمان مثلاً شش ماه، نه ماه یا یک سال دیگر باشد.
تسنیم: شاید هم هیچ‌وقت ندهد.
سلیمانی: بله، شاید هم اصلاً نباشد، ولی معمولاً نرخ را طوری تعیین می‌کنند که از لحاظ بیمه‌گری مثبت‌منفی 5 درصد سود دارد، اصلاً تئوری بیمه‌گری همین است که این نکته مهمی است، تئوری بیمه‌گری در سطح جهان هم همین شکل است و این‌طور نیست که بگوییم در اروپا خیلی سود دارد؛ بلکه آن‌هم مثبت‌منفی 5 درصد است، سود اصلی پس از کجاست؟ از آن سرمایه‌گذاری است.
تسنیم: یعنی اگر سرمایه‌گذاری نکنند مشکل می‌خورند؟
سلیمانی: بله، به مشکل می‌خورند، به همین دلیل ما اصرار داریم که نسیه نفروشند، حق ندارند نسیه بفروشند؛ نسیه‌فروشی تمام برنامه‌ها را به‌هم می‌ریزد. از این طرف دنبال این هستیم که بیمه‌ها سرمایه‌گذاری کنند، آئین‌نامه 97 برای همین است، اصلاً اصرار داریم و حتی اجبار کردیم در این زمینه، "تو {بیمه} نمی‌توانی پول را برداری و در بانک بگذاری"، الآن نرخ سود 16 درصد بانک شده است 14 درصد و بعد بگویید "ندارم بدهم"، اگر این‌چنین باشد از آنجا که تعهد کرده است و باید پول را بدهد پس ضرر می‌کند دیگر، لذا باید از سهامدار بگیرد و بدهد، به همین دلیل آئین‌نامه‌ای درست کردیم که مصوبه شورای‌عالی و اجباری است و در آن آمده است که مثلاً 25 درصد بیشتر از پولش را نمی‌تواند در بانک بگذارد.
* بیمه‌ها هم مثل بانکها وارد بازار سکه و ارز شدند؟
تسنیم: آقای دکتر، آیا بیمه‌ها از آن جنس کارهایی که بعضی بانکها در دوره‌ای انجام دادند، مثلاً ارز و سکه خریدند یا در بخش مسکن به آن شکل سرمایه‌گذاری کردند هم انجام می‌دهند؟
سلیمانی: نه، بیمه‌ها خوشبختانه در وهله اول اصلاً بنگاه‌داری نمی‌کنند، من اجازه نمی‌دهم. در همان آئین‌نامه که مفصل هم هست آمده است که کسی اجازه ندارد بالای 10 درصد از هیچ شرکتی را داشته باشد که بعد بگوید "خب، من یک Seat (کرسی) می‌گیرم و بعد یواش یواش این یک Seat بشود دو Seat و سه Seat"، و بعد یک‌دفعه چشم باز کنید ببینید شرکت بیمه پاسارگاد سهامدار پتروشیمی مارون است! اصلاً چنین چیزی امکان ندارد و نمی‌تواند این کار را بکند؛ گاهی بعضی از اینها وقتی سه چهار دسته بالاتر می‌روند به آنها سیگنال می‌دهیم که "شما چرا این‌قدر در یک شرکت بالا می‌روید و ریسک را بالا می‌برید؟"، باید پورتفوی {سبد} باشد، یک دلیل این است که بتواند سریع تبدیل به نقد کند، اگر یک شرکت پتروشیمی یا فولادی 20درصدی داشته باشم و در بازار عرضه هم کنم به‌سادگی کسی نمی‌خرد، مگر این نیست که دولت بعضاً می‌خواهد سهمش را بفروشد و نمی‌تواند؟ به همین دلیل ما اصلاً این کار را نمی‌کنیم.
ما در رابطه با ارز زمانی که تعهد ارزی داریم بیمه ارزی می‌گیریم، اما خودمان در ارز اصلاً نیستیم، نه صرافی داریم و نه دنبال کارهای ارزی هستیم؛ به هیچ وجه این‌طور نیست، مثلاً در بحث بیمه کشتی‌ها ارزی به ما پول می‌دهند و اگر اتفاقی برایشان افتاد بیمه‌شان را ارزی می‌دهیم، درباره هواپیما هم همین‌طور است، بیمه‌شان را ارزی می‌دهند و ما هم باید خسارت ارزی بدهیم.
تسنیم: مردم که ما با آنها بیشتر سروکار داریم اعتراضاتشان و مشکلاتشان بیشتر در بخش بیمه‌های اجباری است و این مسئله درباره بیمه‌های اختیاری کمتر است، مثلاً بیمه شخص ثالث یکی از آنهاست، فکر می‌کنید چرا این اعتراضات و مشکلات وجود دارد؟
سلیمانی: بله، ببینید، من درباره بخش بیمه ثالث یک تعبیری دارم که معتقدم ویترین بیمه است، این فقط در ایران هم نیست و اخیراً چین هم بیمه شخص ثالث را اجباری کرده است و در کشورهای اروپایی هم اجباری هست؛ چون با جان مردم سروکار دارد، با اموال عمومی مردم سروکار دارد، به همین دلیل اجباری هست و شما در اروپا امکان ندارد هیچ ماشینی بخرید که بیمه نداشته باشد. یک حاشیه جالبتری هم دراین‌باره بگویم که در برخی کشورها هرچه ماشین قدیمی‌تر باشد پول بیمه‌اش هم بیشتر است، یعنی بعضی وقتها اصلاً به‌صرفه نیست که این ماشین را بخرید چون مثلاً ماشین دوهزار دلار است و بیمه‌اش سه‌هزار دلار می‌شود(!) ـ اما در ایران متأسفانه این‌طور نیست ـ و این به‌نوعی باعث می‌شود که خودروها زودتر اسقاطی اعلام بشوند و از دور خارج بشوند، این باعث می‌شود باز صنعت رشد می‌کند و تصادف کمتر می‌شود؛ چون سیستم نو هست و کنترل از دست راننده درنمی‌رود و هزینه‌های لوازم یدکی و مسائل دیگر کمتر است.
بازگردم به بحث خودم؛ بیمه شخص ثالث همین‌طور که اشاره کردید موضوع مهمی است. ما در این بیمه یک بخش صدور و یک بخش خسارت داریم، ما بخش صدور را تقریباً حل کردیم، یعنی تمام بیمه‌نامه‌های شخص ثالث که صادر می‌شود بدون حضور هیچ فردی، و به‌صورت سیستمی و بدون حضور فیزیکی بیمه‌نامه انجام می‌شود و افراد حتی در خانه خودشان و در هرجایی {که از طریق اینترنت} به شرکتهای بیمه و نمایندگی‌ها و استارت‌آپ‌ها وصل بشوند می‌توانند این بیمه را بخرند، این معضلی بود که حل کردیم؛ قبلاً باید حتماً به نمایندگی می‌رفتند و مدارک و سند ماشین می‌بردند، گرفتاری داشت و ترافیک بود و کاغذ مصرف می‌شد و زمان هم هدر می‌رفت.
* صف بیمه شخص ثالث حذف شد؟
امّا در بخش خسارت هم برنامه‌ریزی کرده‌ایم، این از آن بحثهای جدی است، دلیلی ندارد مردم برای گرفتن خسارت بیایند و در صف مجتمع‌های بیمه‌ای بایستند، اوّلا گفتیم اگر خسارت زیر 16 میلیون تومان باشد و مقصّر و خسارت‌دیده با هم توافق کنند همان‌جا می‌توانند عکس و فیلم بگیرند و برای شرکت بیمه بفرستند و توافقی انجام بدهند، یعنی مقصر قبول کند که "من باعث شدم این اتفاق بیفتد."، این قبول است،
این خودش خیلی زیاد است چون تصادفات ریز و خرد زیادی داریم. امّا یک سری تصادف‌ها داریم که جد‌ی‌تر است، درباره اینها دو کار را داریم انجام می‌دهیم؛ اولاً به‌جای اینکه پلیس بخواهد سر صحنه بیاید و بعضی وقتها هم نرسد و بعضی وقتها کروکی فرضی بکشد و یا تقلباتی ایجاد شود، الآن پلیس با تبلتی که خوشبختانه به آن مجهز شده است سر صحنه می‌آید و همان لحظه فیلم می‌گیرد و همان‌جا یک نسخه از فیلم را برای پلیس و یکی را برای بیمه ارسال می‌کند، پس سرعت زیاد شده و جلوی تخلفات هم گرفته شده است، می‌دانید که در کروکی‌های فرضی خیلی خلاف می‌تواند انجام شود.
از آن طرف هم از طرف پلیس اعلام شد و ما با پلیس راهور لینک شدیم و اطلاعات برایمان می‌آیند، بعد از آن، موضوع خسارتی است که بیمه‌ها باید بپردازند، دراین‌باره کارهای خوبی شده است و یکی از اینها سامانه‌هایی است که دارد راه‌اندازی می‌شود، مثلاً الآن یک کار خوبی را بیمه ایران با امداد خودرو انجام می‌دهد و یک کار دیگر هم اپلیکیشنی (نرم‌افزاری) است که بیمه درست کرده است تا افرادی که تصادف می‌کنند لزومی به حضور فیزیکی و دریافت نقدی پول خسارتشان نداشته باشند، بلکه از آنها شماره شبا و همان کروکی و... به‌صورت سیستمی گرفته می‌شود و و دو سه روز بعد پول به حساب فرد واریز می‌شود.
دیگر مسئله داغی‌گرفتن حل می‌شود، در صف آمدن و پشت نوبت بودن و اینکه بگویند "الآن دیگر ساعت یک شده و نمی‌رسیم و..." حل شده است، اینکه ماشین خراب شده باشد و بخواهند با جرثقیل بیاورند و مسائلی از این دست دیگر حل می‌شود، این برنامه‌ریزی بسیار مهم و حتی خیلی مهم‌تر از مسئله صدور بیمه‌نامه است، چون در موقع صدور بیمه‌نامه، خب، پول می‌گیریم ولی موقع خسارت دادن است که افراد یک‌مقدار اذیت می‌شوند، لذا این قسمت‌ها را ان‌شاءالله با این سامانه که به‌صورت پایلوت (آزمایشی) عمل می‌شود می‌توان نهایتاً در کل کشور عملیاتی کرد، تأکید ما این است که در همه صنعت بیمه بایستی پرداختها به‌صورت آن‌لاین باشد.
تسنیم: این سامانه و اپلیکیشن اسم خاص دارد؟
سلیمانی: بله؛ سامانه پرداخت خسارت آن‌لاین.
تسنیم: هنوز اجرایی نشده است؟ چون وقتی من داشتم می‌آمدم یک صف طولانی جلوی یکی از این شعب خسارت دیدم؛ فکر می‌کنم بیمه ایران بود و ماشین‌ها بسیار زیاد بود.
سلیمانی: الآن بیمه ایران با امدادخودرو دارد این کار را {پرداخت از طریق سامانه} می‌کند که کار خیلی کار قشنگی هم هست، در این زمینه و برای عملیاتی شدن آن خیلی فشار آوردیم، چون مثلاً ـ حالا اینها البته درددلهای داخلی است ـ برخی از ارزیاب‌ها شروع کردند به سمپاشی که "چرا بیمه ایران با امداد خودرو قرارداد می‌بندد؟"، فکر کردند که کاسبی‌شان از بین می‌رود، بالاخره اینها بابت ارزیابی پول می‌گیرند، ولی ما گفتیم زمانی که خودرویی تصادف کرده است امداد خودرو می‌تواند بگوید که مثلاً "فقط به این شماره فلان زنگ بزنید"، بعد خودش می‌آید ماشین را می‌برد و این افراد سرنشین را هم می‌رساند، خودش هم ماشین را می‌برد و تعمیر می‌کند و با بیمه تسویه می‌کند و به طرف (فرد خسارت‌دیده) می‌گوید "بیایید ماشین (تعمیرشده) خود را ببرید."، این کمک بسیار زیادی به کاهش شکایت‌ها است، همان ناراحتی‌ها را که اشاره کردید مردم دارند کاهش می‌دهد، من خودم در این زمینه قبلاً گیر افتادم و می‌دانم که چه وضعی است و از این بابت خیلی ناراحتم.
به‌هرحال این موضوع را بیمه ایران دارد اجرایی می‌کند اما بیمه تجارت‌نو اصلاً سامانه‌اش را عملیاتی و اعلام کرده است، خدمات ارائه می‌دهد. ان‌شاءالله اگر این کار انجام شود به دستورالعمل تبدیل و ابلاغ می‌شود و برای همه بیمه‌ها اجباری خواهد شد تا یک‌مقداری رضایت‌مندی مردم بیشتر شود.
* کرونا برای بیمه فقط ضرر داشت
تسنیم: صنعت بیمه در بحث کرونا چه‌کاری انجام داده و چه وضعیتی داشته است؟
سلیمانی: ما از ویروس کرونا هم ضرر کردیم و هم خیلی کمک کردیم برای این بیماری، یکی از آنجاهایی که ضرر کردیم مثلاً همین بیمه مسافرتی است، خب، به‌دلیل کرونا رفت‌وآمدها به حداقل رسیده است، در بیمه مسافرتی تقریباً می‌شود گفت که مثلاً پیشتر اگر حدود 4.5 میلیون مسافر خارجی به ایران می‌آمدند در سال 99 تقریباً این عدد به 150 هزار نفر کاهش پیدا کرد، یعنی این‌قدر کم شده است لذا دریافتی‌مان در این حوزه خیلی کم شد. خیلی از افراد گفتند "ما که نمی‌توانیم با این وضعیت کرونا برای عمل جراحی قلب یا ریه و غیره به بیمارستان برویم" لذا بیمه درمان تکمیلی نخریدند و درآمدها در این حوزه هم کم شد، جالب است که در سال 99 کاهش صدور بیمه‌نامه داشتیم، امّا از آن طرف چه اتفاقی افتاده است؟ ما آمدیم در حوزه کرونا کمک کردیم، مثلاً برای تمام کسانی که بیمه درمان تکمیلی بودند گفتیم "اگر بابت بیماری کرونا هم بیمارستان رفتید هزینه‌اش را می‌دهیم."، خب، وضعیت بیمه در شرایط عادی با وضعیت پاندمی فرق می‌کند، این اصلاً در صنعت بیمه نبود اما ابلاغ کردیم و اجرا کردیم.
تسنیم: شما برآوردی از خسارتی که در حوزه کرونا پرداخت کرده‌اید دارید؟
سلیمانی: بله، حدود 2300 میلیارد تومان به بیمارستانها بابت هزینه‌های کرونا پول دادیم، علاوه بر آن اگر یادتان باشد پس از اسفند 98 که کرونا شروع شد اعلام کردیم از 15 اسفند تا 15 اردیبهشت 99 هرکسی که بیمه‌نامه خودرواش منقضی شده است لزومی ندارد که برای بیمه‌نامه پولی پرداخت کند، ما برای آنها بیمه یک‌ساله آن‌لاین صادر می‌کنیم و تمدید می‌شود، خیلی مسئله بود چون عددش نزدیک به دوهزار و 600 میلیارد تومان بود. همه (بیمه‌ها) گفتند "آقا، یعنی چه؟ یعنی پولمان از بین برود؟"، ما گفتیم "نه، نگران نباشید. اگر ما با ملت همکاری کنیم ملت هم با ما همکاری می‌کند."، لذا گفتیم از 15 اردیبهشت افراد بیایند و بیمه‌نامه تمدیدشده‌شان را بگیرند و پولش را هم ندهند، و واقعاً مردم همکاری کردند.
امّا کار سوم این بود که گفتیم تمام کسانی که مغازه دارند اما ستاد مقابله با کرونا گفته است که برای قرنطینه و مبارزه با کرونا باید تعطیل شوند این مغازه‌داران می‌توانند بیمه‌نامه بخرند، 300 هزار تومان پول دادند امّا به‌ازای آن روزی 500 هزار تومان ـ تا 60 روز ـ را که مجموعاً معادل 30 میلیون تومان می‌شود می‌توانند اگر مغازه‌شان را بستند بیایند و از بیمه پولش را بگیرند، وقتی ما این حرف را زدیم بعضی کشورهای اکو و اروپایی تعجب کردند که چنین فکری را کرده‌ایم، به‌جای اینکه دولت پول مغازه بسته‌شده را بدهد گفتیم "تا 60 روز را ما حاضریم پولش را بدهیم". خیلی‌ها آمدند و گرفتند و استفاده کردند، آن دسته از مغازه‌دارانی که خبردار نشدند و استفاده نکردند خیلی ناراحت بودند که چرا اطلاع‌رسانی بیشتر نشده بود، بیش از 100 میلیارد تومان فقط در این بخش دادیم، همچنین شرکتهای بیمه‌ای کمک‌هایی را نیز به‌صورت هدایا در زمینه‌هایی مانند مواد غذایی و شوینده‌ها انجام دادند، به همین دلیل ما نه‌تنها ضرر کردیم از بابت این بیماری بلکه حتی این کمک‌ها را نیز انجام دادیم تا کنار مردم باشیم.
تسنیم: آقای دکتر، بحث راننده‌محوری بیمه شخص ثالث به کجا رسید؟ ظاهراً تبدیل به چالشی شده است.
سلیمانی: ببینید، بحث راننده‌محوری، موضوعی چندوجهی است. وزارت مسکن و شهرسازی که در بخش راه دخیل است و نیروی انتظامی و ما به‌عنوان بیمه بخشهای مختلف آن هستیم، در قانون هم همین را می‌گوید که با همکاری این دستگاه‌ها باید انجام شود. ما در همان مرحله یعنی موقعی که قانون تصویب شد یک کار خوبی کردیم و آن این بود که اطلاعات را جمع‌آوری کردیم، هر فردی که الآن بیمه‌نامه برایش صادر می‌شود می‌گوییم زن است یا مرد است، سنش چقدر است، شغلش چیست و...، که اینها روی نحوه رانندگی اثر می‌گذارد، پلیس باید چه‌کار کند؟ باید با ما لینک شود تا مشخص شود که این فرد راننده این میزان امسال جریمه شده است و این تصادف‌ها برایش اتفاق افتاده است، چون افراد در برخی تصادف‌ها از ما پول نمی‌گیرند و ما خبر نداریم و فقط از آنها که پول می‌گیرند خبر داریم. ما الآن دیدیم که اطلاعتمان تقریباً کامل شده است، اما اطلاعات پلیس هنوز کامل نیست، اعلام کردیم بیایند و حتی نامه‌ای به دولت نوشتیم و پیشنهاد کردیم که آئین‌نامه این قانون سریعتر اجرایی شود. اگر این اطلاعات با هم لینک بشود می‌توانیم این راننده‌محوری را به‌طور جدی عملیاتی کنیم، اگرچه الآن این تخفیفی که می‌دهیم به‌نوعی در راستای راننده‌محوری است، تخفیف را به راننده می‌دهیم، اگر یادتان باشد در بحث انتقال تخفیف که موضوع بسیار مهمی است داد برخی درآمد.
تسنیم: آقای دکتر، طرح دیگری داشتید که در مورد صندوق بیمه حوادث طبیعی بود؛ این موضوع اجرایی شد؟
سلیمانی: بله، خوشبختانه قانون آن تصویب شد و پیگیری زیادی کردیم و اساسنامه آن هم در دولت تصویب شد، شورای نگهبان هم آن را مصوب کرد، حتی در بودجه سال 1401 پیشنهاد کردیم که البته متأسفانه مبلغی که از مردم می‌خواهند بگیرند عدد زیادی نیست؛ مبلغش در سال 24هزار تومان است یعنی ماهی دوهزار تومان؛ بقیه را یعنی تا 100هزار تومان را باید دولت بدهد، خب، مبلغ 24هزار تومان در سال مبلغ کمی است و باید بیشتر بشود که صندوق بتواند زودتر شکل بگیرد، در بودجه سال 1401 گنجانده شده است.
تسنیم: قرار بود این پول از طریق قبوض آب و برق جمع‌آوری شود.
سلیمانی: بله، همین‌طور است.
تسنیم: یک چالش چندساله‌ای هم در صنعت بیمه وجود دارد که همان تصادف با خودروهای گران‌قیمت است، مثلاً وقتی پرایدی به بنز بزند چطور می‌خواهد محاسبه شود؟
سلیمانی: بله، این همان چیزی است که در ماده 8 قانون و تحت عنوان خودروی متعارف و خودروی نامتعارف آمده است، دولت پیشنهاد اصلاح آن را داده است و ما گفتیم که اگر هم متعارف و نامتعارف در قانون دست نخورد حداقل بیمه دیگر این بحث را نکند، یعنی در تصادفی که اتفاق افتاده است بیمه باید میزان تعهدش را پرداخت کند، ما این را قبول کردیم و فرستادیم دولت هم تصویب کرده و برای مجلس فرستاده است، در کمیسیون اقتصادی تصویب شده است و در صحن علنی منتظریم که هرچه سریعتر تصویب شود، این مسئله از نظر ما حل شده است و منتظریم تا قانونی شود و اجرا کنیم، لذا در انتظار مجلس هستیم، می‌دانیم که ملت در این زمینه گله دارند و منتظرند اقدامی بشود.
آقای دکتر، بیمه‌ها سالانه چقدر به دولت به‌عنوان سود پرداخت می‌کنند؟
سلیمانی: ما سالانه بین 60 تا صدمیلیارد تومان به دولت پرداخت می‌کنیم.
انتهای پیام/