کارشناسان امور ترکیه با حضور در مرکز مطالعات قفقاز به بررسی آخرین تحولات انتخاباتی ترکیه و آرایش جریانات سیاسی و احزاب در این کشور پرداختند که بر اساس آن احتمال دو مرحله‌ای شدن انتخابات وجود دارد.
به گزارش خبرنگار گروه بین‌الملل ، ایران و ترکیه در حوزه‌های مختلف سیاسی و فرهنگی تاریخ مشترک طولانی دارند و ترکیه یکی از همسایگان مهم ایران به شمار می‌رود؛ به طوری که منافع ایران هم در بُعد دوجانبه و هم منطقه‌ای متأثر از سیاست‌های ترکیه است. تحولات ترکیه و به خصوص انتخابات این کشور تأثیر مستقیم و غیر مستقیم زیادی بر روابط دو کشور و منافع و امنیت ملی ایران خواهد داشت.
با نظر به این ضرورت، عصر یکشنبه نشستی با محوریت بررسی چگونگی برگزاری انتخابات پیش روی ترکیه، پیش‌بینی نتایج و تأثیر تحولات حاصل از این انتخابات بر سیاست داخلی و خارجی این کشور برگزار شد.
در این نشست «علی کالیراد»، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و عضو کمیته علمی بنیاد مطالعات قفقاز و «سید علی قائم‌مقامی» از کارشناسان ترکیه به ارائه پژوهش‌ها و نظرات خود در این زمینه پرداختند.
قائم‌مقامی سخنرانی خود را با معرفی 9 جریان فعال در جریان انتخابات ترکیه آغاز کرد و در بیان دسته‌بندی خود، جریان سوسیال دموکرات با گرایش به اروپا، جریان چپ‌گرایان سوسیالیست، جریان لیبرال‌ها، جریانات ملی ـ مذهبی، جریان ملی‌گرایی ترک یا همان راست افراطی که سنتز اولویت‌دهی به قومیت ترک و بعد اسلام را در گفتمان خود متجلی کرده است و معتقد به عثمانی‌گرایی و تورانی‌گرایی هستند، جریان ملی‌گرایان کُرد که خود دارای دوشاخه اسلام‌گرا و چپ‌گرا هستند، جریان طریقت‌های نقش‌بندی و جریان‌های اسلام‌گرا که با دو شاخه ملی‌گوروش و نورجی‌ها حضور دارند و در نهایت آنچه شبکه‌های فراماسونری که بیش از 30 هزار عضو دارند و قائم‌مقامی معتقد است در تمام ارگان‌های دولتی نیز نفوذ دارند، را به عنوان مصادیق این جریانات فعال برشمرد.
این کارشناس مسائل ترکیه در ادامه سخنان خود به بیان مشکلات داخلی ترکیه پرداخت و گفت: مهمترین مشکلات سیاست داخلی ترکیه، تورم، زلزله با خسارت بیش از 100 میلیارد دلار، بیکاری به میزان 20 درصد، بدهی خارجی، سوری‌های مهاجر به خصوص افرادی با گرایش‌های سلفی ـ وهابی و برخی مسائل امنیتی است.
او همچنین در بیان مهمترین سرفصل‌های مسائل خارجی ترکیه این موارد را شامل مسائل پیش روی ترکیه با اتحادیه اروپا، قبرس، آمریکا و مسائل مربوط به اف 16، اف 35 و سامانه اس 400، سیاست تهاجمی ترکیه در سوریه، عراق و لیبی، اتحادیه گمرکی و مسأله استقرار اسرائیل در شمال و جنوب قبرس دانست.
از نظر این کارشناس مسائل ترکیه، رجب طیب اردوغان دارای گرایشاتی غربگرا و صهیونیستی است که در نتیجه برخلاف برخی مدعیات طرح شده در فضای رسانه‌ای ایران که غرب‌گرایان رقیب اردوغان را به ضرر ایران می‌دانند، قائم‌مقامی، پیروزی مجدد اردوغان را بیشتر به ضرر ایران می‌داند و معتقد است این موضوع منافع ایران را به خصوص در منطقه قفقاز بیش از پیش به خطر خواهد انداخت.
او در ادامه به معرفی احزاب مختلف، موضع‌گیری‌ها و وزن اثرگذار هر یک از این احزاب بر معادلات سیاسیِ حول انتخابات پیش روی ترکیه پرداخت و به نقل از خبرگزاری آناتولی گفت: در انتخابات 14 می ترکیه، 13 حزب سیاسی به صورت مستقل و 13 حزب سیاسی در چارچوب ائتلاف و اتحادهای چهارگانه در انتخابات شرکت خواهند کرد. برخی از احزاب سیاسی در چارچوب پنج اتحاد مختلف با نام‌های "اتحاد جمهور Cumhur"، "اتحاد ملت Millet"، "اتحاد آتا Ata"، "اتحاد کار و آزادی Emek ve Özgürlük" و "اتحاد قدرت سوسیالیستی Sosyalist Güç Birliği" در انتخابات ترکیه شرکت می‌کنند.
قائم‌مقامی ادامه داد: اتحاد جمهور شامل حزب عدالت و توسعه AKP، حزب حرکت ملی‌گرا MHP راست افراطی و پان‌ترکیست و حزب اتحاد بزرگ پان‌ترکیست شبه مذهبی BBP است. حزب دوباره رفاه به ریاست «فاتح اربکان» فرزند «نجم‌الدین اربکان» اسلام‌گراست و با آرم حزبی خود در انتخابات شرکت خواهند کرد و از ریاست جمهوری اردوغان حمایت می‌کنند. اما نامزدهای حزب دموکراتیک چپ DSP و حداپار HUDA PAR اسلام‌گرا و حامی حقوق اساسی و فرهنگی و زبانی کردهای ترکیه هستند و در فهرست نامزدهای نمایندگی حزب عدالت و توسعه در انتخابات قرار گرفته‌اند. این دو حزب در برگ انتخابات از آرم حزبی خود استفاده نخواهند کرد.
این کارشناس ترکیه در معرفی دیگر ائتلاف‌های حاضر در انتخابات ترکیه با محوریت بررسی آرایش جریانات حزبیِ حاضر، خاطرنشان کرد: "ائتلاف ملت" به رهبری حزب جمهوریت خلق CHP به ریاست «کمال کلیچدار اوغلو» علوی‌مذهب، حزب خوب به ریاست «مرال آکشنر» IYI ترک‌گرا و لیبرال راست میانه، حزب سعادت Saadet Partisi اسلام‌گرا و وارث اندیشه ملی گوروش نجم‌الدین اربکان، حزب آینده Gelecek Partisi به ریاست «احمد داود اوغلو» اسلام‌گرا و عثمانی‌گرا، حزب دموکراسی و جهش (DEVA) به ریاست «علی باباجان» و حزب دموکرات Demokrat Parti تشکیل شده است.
نامزدهای نمایندگی مجلس حزب دموکرات، حزب دموکراسی و جهش، حزب آینده و حزب سعادت به ریاست «تمل کارا ملا اوغلو» در فهرست حزب جمهوریت خلق قرار گرفتند. به همین دلیل چهار حزب فهرست موقت نامزدهای نمایندگی مجلس را به شورای عالی انتخابات ترکیه ارائه ندادند. در نتیجه تنها آرم‌های حزب جمهوریت خلق و حزب خوب در برگ آرا "اتحاد ملت" گنجانده خواهد شد.
وی افزود: پرونده حزب دموکراتیک خلق‌ها HDP به اتهام حمایت از "اتحاد جوامع کردستان و حزب کارگران کردستان" و حمایت از تروریسم پ‌ک‌ک تجزیه‌طلب در دادگاه قانون اساسی ترکیه در حال رسیدگی است و احتمال انحلال آن وجود دارد. در نتیجه حزب دموکراتیک خلق‌ها به شورای عالی انتخابات اعلام کرد که از فهرست حزب چپ سبز در انتخابات شرکت خواهد کرد.
حزب کار EMEP که تصمیم گرفته بود در چارچوب این اتحاد از لیست‌های حزب چپ سبز وارد انتخابات شود نیز از برگه رأی حذف شد. حزب سبزها و آینده چپ (حزب چپ سبز)، حزب کارگران ترکیه (TIP) و حزب کار (EMEP) نیز پروتکلی را به شورای عالی انتخابات ترکیه ارائه کردند که شامل تصمیم برای شرکت در انتخابات تحت عنوان «اتحاد کار و آزادی» بود. اما حزب کار اول آوریل از اتحاد مزبور خارج شد. "اتحاد کار و آزادی" با مشارکت حزب چپ سبز و حزب کارگر ترکیه در انتخابات شرکت خواهد کرد.
در ادامه جلسه و بعد از ارائه مطالب قائم‌مقامی درباره آرایش جریانات سیاسی ترکیه در آستانه انتخابات، وی به تبیین بیانیه مشترک احزاب مخالف ششگانه تحت عنوان "ائتلاف ملت" به نقل از پایگاه اینترنتی حزب جمهوریت خلق پرداخت. این بیانیه به امضاء کمال کلیچدار اوغلو به عنوان رقیب اردوغان و رئیس جمهوریت خلق CHP، مرال آکشنر رئیس حزب خوب، تمل کاراملا اوغلو رئیس حزب سعادت، علی باباجان رئیس حزب دموکراسی و جهش، احمد داود اوغلو رئیس حزب آینده و «گلتکین اویسال» رئیس حزب دموکرات رسیده است.
بیانیه 244 صفحه، 9 سرفصل و هفتاد و پنج زیرحوزه و 2300 برنامه عملیاتی و اجرایی دارد. در مقدمه این بیانیه راهبردی مشترک آمده است: «کشور ترکیه دچار یکی از عمیق‌ترین بحران‌های اداری و اقتصادی در تاریخ جمهوریت خود شده است. مشکلات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی روز به روز در حال افزایش است. دلیل اصلی این بحران، «نظام حکومتی ریاستی» و رویکرد مدیریت خودسرانه و خلاف اصول و غیرقانونی است و نظام فعلی به منبع مشکل‌زای بقای دولت تبدیل شده است. ما به عنوان 6 حزب سیاسی نماینده ملت در گسترده‌ترین طیف، با هدف عبور از این بحران و حل مشکلات عمیق کشور بر اساس تکثرگرایی و مشارکت، در راستای اصول حاکمیت قانون دموکراتیک و احیاء نظام پارلمانی تقویت شده گردهم آمده‌ایم. هدف اصلی ما این است که ترکیه را به کشوری خوشبخت تبدیل کنیم که در آن همه مردم زندگی در خور شأن انسانی داشته باشند و به استانداردهای رفاه اجتماعی دست یابند و زنان، کودکان، جوانان و همه شهروندان با امید به آینده نگاه کنند و صلح و آرامش اجتماعی در کشور برقرار شود. در راستای این باور و عزم راسخ، «توافقنامه نظام تقویت شده پارلمانی»، «موافقتنامه اصول و اهداف اساسی»، «پیشنهاد اصلاح قانون اساسی نظام تقویت شده پارلمانی»، «گزارش اصلاحات نهادی» و «گزارش امنیت انتخابات» را در سال 2022 تدوین و به مردم ترکیه ارائه دادیم. امروز ما "متن اجماع سیاست‌های مشترک" را که شامل اهداف، سیاست‌ها و طرح‌هایی در راستای تأمین و حفظ منافع ملت خود در حوزه‌های مهم سیاست اساسی کشورمان است تدوین و اعلام کرده‌ایم. اهداف، سیاست‌ها و طرح‌های مشخصی که در «یادداشت تفاهم سیاست‌های مشترک» گنجانده شده است، تعهد مشترک ما در مقابل ملت ماست. "توافقنامه سیاست‌های مشترک" ما ستون فقرات اعلام نامزد مشترک انتخابات ریاست جمهوری و بیانیه انتخابات و برنامه اجرایی حکومتی است و پس از برگزاری انتخابات 6 حزب سیاسی ائتلافی از این برنامه راهبردی حمایت خواهد کرد.
برای ساختن یک نظام قدرتمند، آزادی‌خواه، دموکراتیک و عادلانه در قرن دوم جمهوریت کشور، گام‌های مشخصی که در متن سیاست‌های مشترک ما گنجانده شده است، اجرا خواهد شد. ساختار مدیریت دولتی به شیوه شهروندمحور بر اساس اصول شایستگی، صلاحیت، قانونی و شفافیت خواهد شد و ترکیه از «تله درآمد متوسط» نجات یافته و به موقعیتی استوار و دائمی در میان «کشورهای با درآمد بالا» با تکیه بر راهبرد پایدار و فراگیر جدید که بر تحول سبز و انقلاب دیجیتال متمرکز است، دست خواهد یافت. یک نظام آموزشی فراگیر که تضمین‌کننده برابری فرصت‌ها، صرف نظر از جنسیت، قومیت، مذهب، زبان، محل زندگی، وضعیت بهداشتی، شرایط اجتماعی ـ اقتصادی باشد، تأسیس خواهد شد. تضمین قانون اساسی «حق بر اکوسیستم» نسل‌های آینده فراهم خواهد شد و ما متعهد هستیم که فقر شدید موجود را از بین ببریم و شهروندان خود را از وضعیت عقب‌ماندگی نجات دهیم و کشورمان را به یک نقش‌آفرین بین‌المللی قابل اعتماد، قدرتمند و مؤثر تبدیل کنیم.»
قائم‌مقامی در بخش پایانی صحبت‌های خود به معرفی سرفصل‌های بیانیه راهبردی احزاب مخالف ائتلافی ششگانه پرداخت.
علی کالیراد سخنران بعدی این نشست، انتخابات 2023 را یکی از نقاط عطف تاریخ ترکیه معرفی کرد که صفحات جدیدی از تاریخ ترکیه را رقم خواهد زد.
او گفت: این صفحات جدید همراه با اثرگذاری‌های بازیگران خارجی خواهد بود. همان‌طور که همواره این‌گونه بوده است. نفس روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه در افکار عمومی مردم ترکیه و به خصوص مخالفان حزب حاکم حاکی از روایت‌های عجیب و غریب و توطئه‌هایی است که نشان می‌دهد در جای دیگری تصمیم گرفته شد که در ترکیه این حزب بر سر کار بیاید که البته اینکه چقدر واقعیت دارد و چقدر حاصل تخیلات مردم است، قابل تأمل است. اما آنچه در چند سال اخیر شاهدش بوده‌ایم، آماده‌سازی و بسترسازی از سوی رسانه‌های جریان اصلی و اندیشکده‌های غربی برای یک تغییر در ترکیه است. بیانیه منتشر شده هم که آقای قائم‌مقامی قرائت کرد، مرتب در جامعه ترکیه تکرار می‌شود تا مردم را توجیه کند که چرا جامعه ترکیه نیازمند تغییر است.
کالیراد با بیان اینکه آنچه مربوط به ماست و در رسانه‌ها تکرار می‌شود، نتایج پیروزی یا عدم پیروزی اردوغان برای ایران است، گفت: در این بین استدلال‌هایی مطرح می‌شود مبنی بر اینکه اگر آقای اردوغان بماند به نفع جمهوری اسلامی ایران است که این استدلال‌ها دارای چند مؤلفه است؛ اول اینکه در صورت شکست اردوغان، برخی معتقدند ما با یک ائتلاف شکننده و متزلل مواجه خواهیم شد که تکلیف ما با آن مشخص نخواهد شد و در حالی که تجربه دو دهه کار با اردوغان مسائل را چه خوشایند و چه ناخوشایند برای ما مشخص کرده است و حداقلش آن است که الگوی مشخصی پیش روی ماست که می‌توانیم با آن کار کنیم اما درباره ائتلاف این‌طور نیست و اگر ائتلاف عجیب و غریب "شتر ـ گاو ـ پلنگی" که شکل گرفته و در صورت پیروزی، شکست‌ها و گسست‌‌های آن بیش از پیش عیان خواهد شد ما چه خواهیم کرد.
عضو هیأت علمی دانشگاه تهران به غربگرا بودن ائتلاف مخالف اردوغان اشاره کرد و گفت: این یکی از نگرانی‌هایی است که طرح می‌شود. چراکه در صورت روی کار آمدن ائتلاف، ترکیه به کارگزار غرب در منطقه تبدیل خواهد شد و پیامدهای آن برای ما مشخص خواهد شد. اگرچه در اینجا این سؤال پیش می‌آید که آیا واقعاً ترکیه اردوغانی غرب‌ستیز است؟
او با بیان اینکه در سیاه‌نمایی‌های غرب از ترکیه، چین و روسیه را پشتیبان ترکیه اردوغانی معرفی می‌کنند و ترکیه را پسر بد ناتو می‌دانند، در تشریح استدلال سوم به موضوع استقلال و وابستگی در کارزار انتخاباتی اشاره کرد و گفت: شاید تلاش و میل به استقلال استراتژیک در میان سیاستمداران فعلی ترکیه فراگیر باشد، اما آیا زیرساخت‌ها و همت مردمی برای این استقلال وجود دارد؟ وقتی فقط در زمینه اقتصادی بیش از 70 درصد مواد اولیه ترکیه از خارج وارد می‌شود، چطور چنین چیزی ممکن است؟
کالیراد این گزاره را مطرح کرد که ما می‌توانیم به این سؤال فکر کنیم که میزان غرب‌گرایی ترکیه، فردای انتخابات اگر حزب مخالف اردوغان بر سر کار بیاید چه تفاوت‌هایی خواهد داشت؟ و افزود: آیا بهتر نیست به این بیندیشیم که پیروزی یا عدم پیروزی اردوغان چه پیامدهای مثبت و منفی برای ما خواهد داشت؟ آیا رویکرد جمهوری اسلامی ایران در هر دو حالت مشخص است؟ توجه صرف به ابعاد اقتصادی و یا فقط مؤلفه غرب نمی‌تواند تنظیم‌کننده سناریوهای احتمالی ما باشد. مثلاً بحث قفقاز و روابط پیش رو با جمهوری آذربایجان یکی از مواردی است که باید در این پازل بدان توجه کرد. به خصوص که رسانه‌های باکو در کمپین‌های انتخاباتی ترکیه نقش‌آفرینی می‌کنند و حضور خود آقای علی‌اف در ترکیه، حاکی از بیشتر شدن سرکشی‌های او در رابطه با مسائل قفقاز جنوبی است.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در بخش دیگری از صحبت‌های خود به چرخش هویتی در طول دو دهه حاکمیت حزب عدالت و توسعه اشاره کرد و گفت: فهم ترکیه از خود، همسایگان و جهان پیرامونش را تغییر داده است و در نتیجه رویکردها و خوانش‌های جدیدی عرضه شده است. به طوری که «هاکان یاووز» در آخرین کتاب خود بیان می‌کند: "نوعثمانی‌گری آنچنان در سیاست‌گذاران و نسل شکل‌گرفته از دیپلمات‌ها و حتی تاریخ‌نگاران رسوخ کرده که حتی در صورت رفتن حزب عدالت هم نمی‌توان این مؤلفه را در مورد سیاست‌های منطقه‌ای ترکیه نادیده گرفت."
پیش‌بینی انتخابات ترکیه بر اساس نظرسنجی‌ها
در پایان این نشست، قائم‌مقامی به نقل از نظرسنجی‌های انجام شده پیرامون انتخابات ترکیه اعلام کرد که براساس آمارها، این‌طور پیش‌بینی شده که اگر اتحاد آتا بیش از 5 درصد آرا را به دست بیاورد، اردوغان 39 درصد و کمال کلیچدار اوغلو هم 39 درصد آرا را کسب خواهند کرد و به این ترتیب احتمالاً انتخابات به دور دوم کشیده خواهد شد. اما اگر کمتر از 5 درصد را به دست بیاورند، کمال در بعضی مناطق به بالای 51 درصد و طبق برخی نظرسنجی‌ها تا 57 درصد آرا را خواهد داشت و اردوغان زیر 47 درصد خواهد بود.
اما نظر خود قائم‌مقامی این بود که علویان و کردها به هیچ وجه به اردوغان رأی نخواهند داد. حزب سوسیالیست و دموکرات چپ حدود 6 میلیون رأی دارد که آن‌ها هم به اردوغان رأی نخواهند داد. حزب دموکراتیک خلق‌ها رسماً اعلام کرده که از کمال کلیچدار اوغلو حمایت خواهد کرد. در نتیجه احتمال دارد انتخابات به دور دوم کشیده شود و براساس گفته قائم‌مقامی به احتمال زیاد در دوم کلیچدار اوغلو پیروز خواهد شد.
گزارش از نرگس حجتی
انتهای پیام/؛