نذر جالب زائران آمریکایی پیاده‌روی اربعین

در این مسیر از این اتفاقات حال‌خوب‌کن زیاد است. برای همین موضوع است که بارها گفته‌ام پیاده‌روی اربعین، مسیر زندگی ما را حتماً تغییر می‌دهد.

به گزارش خبرنگار فرهنگی ، امیر تاجیک مستندساز که این روزها مجموعه مستند 15 قسمتی‌اش با عنوان «مسیر عاشقی»، همزمان از 6 شبکه رسانه‌ملی پخش می‌شود، میهمان برنامه «شب‌نشینی» شبکه جام‌جم با اجرای فرهاد جم بود. وی در ابتدای این برنامه درباره آشنایی‌اش با پیاده‌روی اربعین توضیح داد: زمانی که در شبکه پرس‌تی‌وی مدیر بخش تولید و مستند بودم، حدود 13 سال پیش، تصمیم گرفتم مستندهایی با موضوع پیاده‌روی اربعین و برای پخش از شبکه‌های برون‌مرزی تولید کنم. آن زمان داستان‌هایی که کارگردان‌های مختلف برای تولید پیشنهاد می‌دادند، خیلی جذاب بود.

وی افزود: اولین بار سال گذشته بود که به پیاده‌روی اربعین رفتم؛ آن موقع بحث کرونا خیلی داغ بود و تعداد کسانی که پیاده‌روی می‌کردند به نسبت این روزها کم بود. آنجا با داستان‌هایی روبرو شدم که خیلی جذاب بودند و فکر کردم حتماً باید این داستان‌ها برای مخاطبان روایت شود.

وی یادآور شد: در آن سفر، به مسیری برخوردم که قدمتی بیش از 1400 سال دارد و امروز آن را به عنوان طریق‌العما می‌شناسیم. همان مسیری که حضرت زینب(س) و اسرای کربلا را از آن مسیر عبور دادند. این مسیر هنوز خاکی است و طی طریق در آن حس عجیبی دارد. تصمیم گرفتم از این مسیر که در کنار رود فرات قرار دارد و چیزی حدود 30، 40 کیلومتر طولانی‌تر از مسیر اصلی پیاده‌روی است عبور کنم.

داستان‌های طریق العلما هنوز کامل نشده است

تاجیک با بیان اینکه قبلا به خاطر وجود آب و نخلستان‌ها، طریق‌العلما مسیر اصلی پیاده‌روی بوده، تأکید کرد: علما هم از همین مسیر حرکت می‌کردند و به همین دلیل به طریق‌العلما معروف شد. این مسیر، داستان‌های فراوانی دارد که فقط بخشی از آنها را توانستم در این مجموعه مستند به تصویر بکشم. امیدوارم مستندسازان دیگر و هم خود بنده در آینده بتوانیم روایت این ماجراها را تکمیل کنیم.

وی درباره کیفیت آثار مستند افزود: ما در یک مجموعه زمانی و مکانی که میلیون‌ها انسان مشغول پیاده‌روی‌اند قرار می‌گیریم و هر کدام از این زائران یک داستان دارند. دوست داشتم کار خلاق‌تری انجام داده و سراغ موضوعاتی بروم که دیگران نمی‌روند. در این راه با موکب‌های قدیمی آشنا شدم که به زائران خدمت‌رسانی می‌کردند؛ آن هم در زمانی که رژیم بعث به صورت رسمی اعلام کرده بود کسی حق پیاده‌روی از این مسیر را ندارد و کسی هم اجازه پذیرایی از زائران را ندارد.

ماجرای مجازات سنگینی که رژیم بعث برای خدمتگزاران زائران در نظر گرفته بود

این مستندساز اذعان کرد: جالب اینکه مجازات کسانی که به زائران خدمت‌رسانی می‌کردند سنگین‌تر از مجازات خود زائران بوده است. در بیانیه رژیم بعث آمده بود اگر صاحب خانه‌ای میزبان زائران شود، بار اول هر دو پای او قطع و بار دوم اعدام می‌شود! من با آدم‌هایی آشنا شدم که زندان رفته و شکنجه شده بودند، خیلی‌ها اعدام شده بودند و من با فرزندانشان ملاقات کردم. خانه‌هایی که خراب شده بود و...

شیوه خلاقانه تقسیم غذا با تابوت به خاطر سخت‌گیری رژیم بعث

تاجیک افزود: هرچه سختگیری رژیم بعث بیشتر می‌شد خلاقیت زائران و خادمان‌شان بیشتر می‌شد، مثلا غذا را در تابوت می‌گذاشتند و به زائران می‌دادند! داستان این آدم‌ها خیلی جذاب بود و بعضی از قسمت‌های مجموعه مستند مسیر‌عاشقی پرتره یک شخصیت است. بعضی قسمت‌ها هم به چند شخصیت می‌پردازد.

کارگردان این مجموعه درباره تعامل فرهنگی بین دو کشور ایران و عراق توضیح داد: آنجا برادران عراقی را دیدم که همسران ایرانی داشتند. اشتراکات فرهنگی بسیار زیادی داریم و حتی تعدادی از کلمات فارسی ما آنجا استفاده می‌شد، بنابراین بعضی مواقع که مترجم نداشتم هم می‌توانستم منظورم را برسانم.

نقشه طریق العلما را برای اولین بار ثبت کردیم

وی در پاسخ به فرهاد جم که درباره نحوه کارگردانی او سؤال می‌کرد، اظهار کرد: بهترین مستندها و فیلم‌ها آنهایی‌اند که مرحله تحقیق و پژوهش‌شان کامل بوده است. 40 خانه (مضیف) شناسایی شد و با همکاری یک موسسه عراقی که به شکل تخصصی روی این موضوع کار کرده بود، 6 ماه تحقیق و پژوهش کردیم. نقشه‌ای از طریق العلما پیش از مستند ما وجود نداشت و ما با همکاری موسسه فدک‌الزهرا، نقشه مضیف‌هایی را که پیدا کرده بودیم به نقشه راه و لوکیشن این راه تبدیل کردیم.

تاجیک تصریح کرد: مستندسازی یک مأموریت تاریخی است و ما در این مستند با افراد 100 ساله‌ای هم مصاحبه کردیم که به عینه وقایع را به چشم دیده بودند و ثبت تصاویر و گفته‌های آنها ارزش زیادی دارد.

پس از نمایش بخش‌هایی از «مسیر عاشقی»، فرهاد جم در حالی که برای تاجیک چای می‌ریخت، از تفاوت چای ایرانی با آنچه عراقی‌ها "شای" می‌نامند از او پرسید و پاسخ شنید: چای آنها غلظت بیشتری دارد و هرچقدر بیشتر دم بکشد برایشان بهتر است همچنین آن را با شکر زیادی می‌خورند و تقریباً نصف لیوان شامل شکر است!

هر عشیره‌ای که فقیرتر بود، سفره رنگین‌تری می‌انداخت

تاجیک درباره جذاب‌ترین مشاهدات خود حین ساخت مستند بیان کرد: اول از همه پذیرایی عراقی‌ها از زائران نظر مرا جلب کرد. واقعاً مدلی که آنها به میهمانان‌شان احترام می‌گذارند باورکردنی نیست. من در مناطق عشیره‌ای رفت و آمد می‌کردم و جالب اینکه هر عشیره‌ای فقیرتر بود، سفره‌ای که می‌انداخت، رنگین‌تر بود و این حال ما را خوب می‌کرد. آنها در طول سال بخشی از درآمدشان را پس‌انداز می‌کنند تا در اربعین بتوانند از زائران پذیرایی کنند. حتی در عشیره‌های بزرگ که تعدادی خانواده شامل 600، 700 نفرند سهم ماهانه دارند و باید هر ماه بخشی از درآمدشان را کنار بگذارند.

این مستندساز تأکید کرد: وقتی از آنها درباره دلیل این کارشان می‌پرسیدم می‌گفتند "شما اگر میهمان ما بودید شاید ما به این شکل از شما پذیرایی نمی‌کردیم اما شما میهمان امام حسین(ع) هستید و ما می‌خواهیم فردای قیامت نزد حضرت سیدالشهدا(ع) سربلند باشیم." این یک بحث اعتقادی برای آنهاست و از کوچکترین تا بزرگترین فرد خانواده به آن پایبندند.

داستان مسیحیانی که به شیعیان خدمت می‌کنند

وی در بیان دیگر عجایبی که در حین ساخت «مسیر عاشقی» با آن روبرو شده، گفت: ما در مسیر مسیحیانی را می‌بینیم که به شیعیان خدمت‌رسانی می‌کردند. در آن ظرف زمانی و مکانی حال این آدم‌ها با این کارها خوب می‌شود، آنها کرامات متعددی را از این خدمت‌رسانی دیده‌اند که در زندگی‌شان تأثیرگذار بوده است.

وقتی زائران آمریکایی پیاده‌روی اربعین، نذر می‌کنند صابر خراسانی را ببینند!

تاجیک که هفته آینده دوباره زائر امام حسین(ع) خواهد بود، درباره اینکه آیا ایده نگفته‌ای هم در این مستند باقی مانده که بخواهد در آینده به آن بپردازد، گفت: ما زائرانی از آمریکا و اروپا داریم که داستان هرکدام‌شان جذاب است. سال گذشته که به کربلا می‌رفتم آقا مصطفی صابر خراسانی شاعر شناخته شده همسفر من بود، ساعت دو و نیم نیمه شب جایی توقف کردیم که چای بخوریم. دو خانم که از چهره‌شان معلوم بود شرقی نیستند، آمدند با آقای خراسانی سلام و علیک کرده، خودشان را از آمریکا معرفی کردند. آنها گفتند ما نذر کرده بودیم بیاییم اینجا و شما را هم ببینیم! و این اتفاق ساعت 2:30 نیمه شب رخ داد. در این مسیر از این اتفاقات حال‌خوب‌کن زیاد است. برای همین موضوع است که بارها گفته‌ام پیاده‌روی اربعین، مسیر زندگی ما را حتماً تغییر می‌دهد.

نادیده گرفتن اجتماع میلیونی پیاده‌روی اربعین در غرب، وظیفه ما را سنگین‌تر می‌کند

وی در پاسخ به این سؤال مجری برنامه که فکر می‌کنید جریان رسانه‌‎ای غرب چگونه با جریان راهپیمایی اربعین مواجه می‌شود، تأکید کرد: چند سال قبل یکی از دوستان خبرنگار خارجی‌ام به ایران آمده و میهمان ما بود. بازی استقلال-پرسپولیس در استادیوم آزادی برگزار می‌شد و من درباره اهمیت بازی دربی برای او توضیح دادم. او پرسید چند نفر به آنجا می‌روند؟ گفتم 100 هزار نفر. او با تعجب گفت 100 هزار نفر می‌روند و تو به من نگفتی؟ می‌خواهم بگویم یک اجتماع 100 هزار نفری که یک جا جمع می‌شوند، این همه جذابیت خبری می‌تواند داشته باشد اما درباره پیاده‌روی اربعین که میلیون‌ها نفر از سراسر جهان در آن حضور پیدا می‌کنند، تلاش می‌کنند این اجتماع عظیم نادیده گرفته شود. این وظیفه ما را سنگین می‌کند.

حکایت زنی که خانه‌اش را خراب و پدر و برادرش را اعدام کردند اما از خدمت به زائران دست نکشید

وی یادآور شد: بعضی از قسمت‌های مستند ما، لزوماً به راهپیمایی اربعین نمی‌پردازد بلکه یک داستان حاشیه‌ای جذاب را روایت می‌کند. مثلاً یک قسمت درباره "ام مجاهد" هست که فقط به خاطر اسکان دادن به چند زائر، صدام خانه‌اش را خراب کرده و او چند سال کنار خانه‌اش در یک چادر زندگی می‌کرده و جالب اینکه در همان چادر به خدمت‌رسانی ادامه می‌داده. پدر و برادر او را هم اعدام کردند. یک قسمت کامل به این خانواده اختصاص داده شده.

تاجیک ادامه داد: قسمت دیگری درباره یک ماهیگیر داریم که قایق کوچکی داشته که تنها راه کسب درآمدش بوده و از آن برای جابجایی زائران هم استفاده می‌کرده است. رژیم بعث قایق او را می‌سوزاند. او با انجام کارهای متفرقه دوباره موفق می‌شود قایق تهیه کند اما به آن تیراندازی و غرقش می‌کنند. در این قسمت ما لزوماً بحث پیاده‌روی را نداریم اما داستان‌های حاشیه‌ای جذابی داریم.

کارگردان «مسیر عاشقی» اذعان کرد: تا به حال از خودمان پرسیده‌ایم چند میلیون نفری که برای پیاده‌روی می‌روند در کربلا که شهر بزرگی نیست، آب و نانشان چطور تأمین می‌شود؟ هیچ زائری نیست که به عتبات برود و گرسنه بماند. این خیلی عجیب است. ما 40 سوژه را پیدا کردیم که در این مجموعه به 25 نفر آنها پرداختیم.

تنها عشیره عراقی که نام یک زن را بر خود دارد

وی در ذکر یکی دیگر از داستان‌های جذاب مجموعه‌اش گفت: یکی از داستان‌هایی که خیلی برایم جذاب بود، ماجرای تنها عشیره‌ای بود که اسم یک زن بر آن است. در عراق نام تمام عشیره‌ها مردانه است اما عشیره‌ای به نام ام حسین الفتلاویه. ام حسین پیرزن فقیری بوده است که در زمان ممنوعیت خدمت‌رسانی به زائران، بارها بازداشت می‌شده اما هر بار پس از آزادی دوباره به کار خود ادامه می‌داده است. او به مرور چند بار زندان می‌رود و حتی با فرزندانش او را زندانی و شکنجه می‌کنند. این خانم به نماد مقاومت برای عراقی‌ها تبدیل و حسینیه بزرگی کنار خانه محقر ایشان ساخته شده و خیلی از زائران به آنجا می‌روند.

تاجیک در پاسخ به سؤال این مجری برنامه که می‌گفت با وجودِ تأکید شما به اهمیت بحث پژوهش و تحقیق پیش از تولید یک اثر، آیا به اتفاقاتی که در لحظه ساخت آثار می‌افتد هم اعتقاد دارید، تأکید کرد: یکی از ویژگی‌های سینمای مستند و تفاوت آن با سینمای داستانی همین است؛ اینکه شما باید بعضی جاها خودتان را به روندی که اتفاق می‌افتد بسپارید. ما داشتیم درباره صاحب یکی از مواکب تصویر می‌گرفتیم که پیرمردی پیش من آمد و درباره زندان بودنش صحبت می‌کرد. او مدارکی آورد که دالِ بر بیش از 400 روز زندانی شدن او در دوره‌های مختلف بود. او بر بدنش آثار شکنجه‌های بسیار و داستان‌های جذابی هم از خاطرات خود داشت. من همان‌جا تصمیم گرفتم 6، 7 دقیقه از قسمت را به ایشان اختصاص بدهم. در سینمای مستند برخلاف سینمای داستانی ما نمی‌توانیم 100 درصد بر مبنای سناریو جلو برویم. تحقیق و پژوهش خیلی مهم است اما گاهی اوقات باید خودمان را به مسیری که در تولید پیش می‌آید بسپاریم.

امیر تاجیک قبل و بعد از پیاده‌روی اربعین، فرق دارد

این مستندساز در بخش پایانی صحبت‌هایش بیان کرد: تاجیکی که امروز پیش شما است با کسی که سال گذشته پیش از رفتن به پیاده‌روی اربعین وجود داشته، خیلی متفاوت است. حتماً زندگی من بعد از آشنایی با این مسیر و فیلمسازی در این حوزه، خیلی متفاوت شده؛ این از برکات امام حسین(ع) است و "حب الحسین یجمعنا" یک شعار نیست و وقتی شما در این مسیر بروید این را به عینه می‌بینید. امیدوارم خدا قسمت کند و همه بتوانند حتی دو سه روز هم شده در این پیاده‌روی شرکت کنند، چون حتماً حال‌شان خوب می‌شود.

حال دلم با فیلمسازی خوب می‌شود

تاجیک در پایان گفت: با فیلمسازی حال دلم خوب می‌شود. دوست دارم سوژه‌هایی که در ذهن دارم را برای مخاطبان تولید کنم تا حالم خوب شود.

«مسیر عاشقی» به کارگردانی امیر تاجیک درباره جان‌فشانی‌های خادمان سیدالشهدا در مسیر پیاده‌روی اربعین ساخته شده است.

این مجموعه مستند 15 قسمتی هر روز ساعت 19 از شبکه مستند، ساعت 17:50 از شبکه سه، ساعت 17 از شبکه العالم، ساعت 14:30 از شبکه نسیم روی آنتن می‌رود و در جدول پخش شبکه‌های جام‌جم و 4k نیز قرار دارد. همچنین شبکه‌های پرس‌تی‌وی و سحر نیز پس از زبانگردانی این مجموعه را به زودی پخش خواهند کرد.

تلویزیون چطور چهره‌های محبوب را برگرداند؟/ تکلیفِ سریال جدید مهران مهام روشن شد
آخرین اخبار از اختلاف «جیران» و «آهوی من مارال»/ ارجاع پرونده به هیئت 5نفره کارشناسی

انتهای پیام/