با افزایش حجم بارندگی‌ها در استان لرستان هرسال شاهد جاری‌شدن سیلاب و بروز خسارات جانی و مالی گسترده‌ای هستیم، اما با اتمام بارشها فراموش کرده و دوباره سال بعد همان تراژدی تکراری را تجربه می‌کنیم.
به گزارش از خرم‌آباد، زخم سیل سهمگین سال هنوز 1398 بر تن برخی استان‌های کشور التیام نیافته و بسیاری از زیرساخت‌های حیاتی خسارت‌دیده شهرها و روستاهای مختلف به‌طورکامل بازسازی نشده بود که «مونسون» داغ بر روی داغی نه‌چندان کهنه شد و شهرها و روستاهای کشور را درگیر خسارات ناشی از سیلابی دیگر کرد.
اگرچه همیشه بارش باران برای کشور منشأ خیر و برکت است و در بحران کم‌آبی و خشک‌سالی‌های پی‌درپی که کشورمان چندسالی بوده که با آن مواجه است می‌تواند فرصتی مناسب برای ذخیره بخشی از این نزولات برای مقابله با تنش‌های آبی باشد و سفره‌های زیرزمینی را سیراب کند، اما همیشه در کنترل و پیشگیری از سیلاب با چالش مواجه بوده‌ایم و شیرینی باران به تلخی سیل و خسارات سنگین تبدیل می‌شود.
اقدامات اساسی و مؤثری در لرستان نیز از گذشته‌های دور تاکنون برای مقابله با سیلاب و مهار رواناب‌های حاصل از آن انجام نشده و سهم این استان از سدسازی تنها نیم درصد است.
سدهای در حال احداث لرستان نیز به‌صورت کامل به بهره‌برداری نرسیده و شبکه‌های آن‌ها هنوز به‌خوبی اجرا نشده‌است؛ همین امر باعث می‌شود تا در هر بارندگی شدید و تشکیل رواناب‌ها نتوانیم استفاده مؤثری از سدها برای جبران کم‌آبی استان داشته باشیم.
رواناب‌هایی که می‌توانند نقش مهمی در توسعه کشاورزی لرستان داشته باشند در قالب سیلابی سهمگین تنها خسارات جانی و مالی برای این استان محروم به‌بار می‌آورد.
چرا سیل‌های لرستان پر تلفات است؟
ساخت‌وسازهای غیرمجاز در حریم رودخانه‌ها، عدم توجه به ساخت‌وسازهای شهری و روستایی، عدم سدسازی در مناطق مورد نیاز، کوتاهی در اجرای طرح‌های آبخیزداری، تخریب پوشش گیاهی جنگل‌ها و مراتع، دست‌درازی به اراضی جنگلی و تغییر کاربری آن‌ها با هدف رسیدن به سود شخصی بیشتر، حذف موانع طبیعی رواناب‌ها، دست‌کاری مسیر رودخانه‌ها و مسیل‌ها، ساخت‌وسازهای غیرمجاز در مسیر رواناب‌ها و عدم لایروبی نهرها و مسیل‌ها تنها بخشی از مواردی است که اگر در سال‌های گذشته به آن‌ها توجه می‌شد لرستان با حجم بالای خسارات جانی و مالی در تمام بخش‌ها مواجه نمی‌شد.
ساروقی رئیس سازمان نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی لرستان در گفت‌وگو با اظهار داشت: تا زمانی که منابع طبیعی در کشورمان مورد دست‌اندازی و تجاوز قرار گیرد، طرح‌های سدسازی در این استان اجرا نشود و خود را در برابر بلایای طبیعی مجهز و ایمن نسازیم، باید انتظار چنین سیلاب‌های سهمگین و ویرانگری را داشته باشیم.
وی با بیان اینکه حدود 12میلیون مترمکعب رواناب سالانه در لرستان تولید می‌شود، اما سهم این استان در سدسازی تنها نیم درصد است با انتقاد از روند لاک‌پشتی اجرای سدمعشوره در سال‌های گذشته افزود: این سد سال‌هاست که به‌علت سیاست‌های غلط وزارت نیرو سیری لاک‌پشتی دارد.
تکمیل‌نشدن سدهای در دست احداث ظلمی در حق لرستان
عضو هیئت رئیسه اتاق اصناف کشاورزی ایران با اشاره به اینکه اگر سد معشوره احداث می‌شد سیل پلدختر در سال 1398 خسارات و ویرانی به‌بار نمی‌آورد، عنوان کرد: گردشگری و صنعت در تقسیمات سال‌های گذشته سهم استان‌های کویری شد و گفتند دامپروری و زراعت سهم لرستان باشد، اما اکنون دامپروی، زراعت، صنعت و گردشگری سهم استان‌های کویری شده و لرستان از اینها هم بی‌نصیب مانده‌است.
رئیس سازمان نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی لرستان با تأکید بر اینکه سدسازی هم گردشگری این استان را توسعه می‌دهد و هم رونق بخش کشاورزی را به‌دنبال دارد، بیان کرد: همین سدهای در دست احداث لرستان هم هنوز تکمیل نشده و شبکه‌های بسیاری از سدهای ما هم نیمه‌تمام است و این ظلم در حق لرستان که تولیدکننده آب است روا نیست.
ساروقی با بیان اینکه مدیریت بسیار ضعیف منابع آب با ظلم در حق لرستان در عمل حق این استان ما را پایمال کرده است، گفت: ما خواستار دسترسی به حقابه خودمان براساس قانون توزیع عادلانه آب هستیم و براساس این قانون باید سهم بالایی از آب‌های تولیدی خودمان داشته باشیم در حالی که سهم ما از سیلاب‌ها و رواناب‌ها تنها خسارت و ویرانی است.
وی تأکید کرد: انتظار داریم مانند سایر استانها که به حق خود در رابطه با سدسازی و برداشت آب رسیده‌اند از حق واقعی و مسلم خود محروم نشویم.
خسارات جانی و آسیب زیرساخت‌ها سهم لرستان از روان‌آب‌ها
عضو هیئت رئیسه اتاق اصناف کشاورزی ایران تصریح کرد: زیرساخت‌های اساسی لرستان با تداوم بارندگی و سیل به‌دلیل نداشتن سد برای مهار سیلاب‌ها از بین می‌رود.
ساروقی با اشاره به لزوم اجرای طرح‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری برای مدیریت سیلاب‌ها اظهار داشت: بودجه‌های فراوانی سالانه برای اجرای این طرح‌ها اختصاص می‌یابد، اما نیاز است که به‌درستی مدیریت شود تا بیشترین بهره‌برداری را از آن‌ها ببریم.
وی با اشاره به تخریب پوشش جنگل‌ها و تغییر کاربری اراضی جنگلی به طمع دست‌یافتن به اراضی کشاورزی و منفعت شخصی بیشتر افزود: از بین بردن درختان بلوط برای گرفتن زغال و تجارت چوب و تخریب پوشش‌های جنگلی خود عاملی مهم در افزایش قدرت ویرانگری سیلاب‌هاست و ما بدون اینکه منافع عموم را در نظر بگیریم خودخواهانه در حال دست‌بردن به روال عادی امور طبیعت هستیم.
رئیس سازمان نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی لرستان عنوان کرد: بودجه ویژه برای ایجاد بندهای انحرافی، طرح‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری نیاز است و با توجه به اینکه در چندسال اخیر شاهد بروز سیلاب‌های سهمگین و ویرانگر هستیم ضروری است که مسئولان از هم‌اکنون برای این امور چاره‌اندیشی اساسی کنند.
عدم توجه به اجرای طرح‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری
رحیم سلیمانی رئیس اداره مدیریت بحران و کاهش مخاطرات بخش کشاورزی و پدافند غیرعامل سازمان جهاد کشاورزی لرستان نیز در گفت‌وگو با با اشاره به سیلاب الیگودرز اظهار داشت: مناطق شول‌آباد، بشارت و ذلقی که از مناطق محروم این شهرستان است و تا حدودی با شهر الیگودرز حدود 140 تا 150 کیلومتر فاصله دارند از مناطق سخت‌گذر محسوب می‌شود که راه ارتباطی این مناطق در زمستان با بارش برف و باران قطع می‌شود.
وی با بیان اینکه منطقه‌ای که مورد هجوم سیلاب قرار گرفت دارای توپوگرافی خاص و شیب‌های تندی است، افزود: به مباحث آبخیزداری و آبخوان‌داری و ساخت سازه‌های منابع طبیعی این مناطق در سال‌های گذشته توجه نشده است.
رئیس اداره مدیریت بحران و کاهش مخاطرات بخش کشاورزی و پدافند غیرعامل سازمان جهاد کشاورزی لرستان عنوان کرد: در منطقه‌ای که سد رودبار احداث شده‌است و بارش‌های مونسون در الیگودرز این منطقه را نیز فراگرفت ما حدود 750 هزار مترمکعب ذخیره آب داشتیم و سه متر مکعب بر ثانیه نیز دبی آبی بوده که وارد مخزن سد شده‌است که نشان می‌دهد اگر این سد وجود نداشت به‌مراتب حجم خسارات واردشده بیشتر می‌شد.
وی با اشاره به فصلی‌بودن بستر رودخانه و اعلام هشدارهای لازم از سوی سازمان جهاد کشاورزی بیان کرد: چرایی این امر باید مورد بررسی قرار گیرد که چرا با وجود اعلام هشدار باز هم باید در بخش شیلات این‌گونه خسارت ببینیم؟
سلیمانی گفت: اداره کل شیلات ملزم به اطلاع‌رسانی به مزارع پرورش ماهی در منطقه مورد نظر گردید و اعلام شد که قبل از شروع بارندگی آب ورودی به مزارع قطع و منحرف گردد، اما علیرغم اعلام هشدارهای لازم 35 مزرعه پرورش ماهی سنتی و صنعتی با برآورد اولیه 1000 تن تلفات ماهی خسارت دید.
لرستان تنها استان دارای تلفات جانی در بخش کشاورزی
رئیس اداره مدیریت بحران و کاهش مخاطرات بخش کشاورزی و پدافند غیرعامل سازمان جهاد کشاورزی لرستان تصریح کرد: حدود 1500 میلیارد تومان در خود شهرستان الیگودرز نیز در تمام بخش‌ها خسارت داریم.
سلیمانی با اشاره به برگزاری جلسه ویدئوکنفرانس با حضور رئیس سازمان جهاد کشاورزی و جامعه بسیج مهندسین لرستان و 16 استان درگیر سیل اظهار داشت: در این جلسه تنها استانی که در بخش کشاورزی دارای تلفات جانی بود لرستان عنوان شد که این عمق فاجعه را می‌رساند.
تازه‌ترین اخبار از بارشها در لرستان| رانش زمین و سیل در الیگودرز با 5 فوتی/ 14 مفقودی پیدا شدند فیلم
وی با اشاره به سنتی‌بودن سیستم کشاورزی در لرستان و شیب‌دار بودن درصد بسیار بالایی از اراضی کشاورزی افزود: شخم‌زدن این اراضی باعث فرسایش خاک و افزایش سیلاب می‌شود.
رئیس اداره مدیریت بحران و کاهش مخاطرات بخش کشاورزی و پدافند غیرعامل سازمان جهادکشاورزی لرستان با اشاره به اینکه سالانه 10 تا 15 میلیارد تومان در این استان صرف توسعه باغات در اراضی شیب‌دار می‌شود، عنوان کرد: این اعتبارات هم از محل اعتبارات سازمان جهاد کشاورزی و هم اداره کل منابع طبیعی هزینه می‌شود، اما به‌دلیل اینکه سیستم کشاورزی ما سنتی است زمان می‌برد تا این باغات دیم و سامانه‌های آبگیر بتواند از قدرت سیلاب بکاهد و از ویرانگری آن جلوگیری کند.
دست‌درازی به عوامل طبیعی و افزایش قدرت ویرانگری سیلاب
وی با اشاره به دست‌درازی به بستر رودخانه‌ها، ساخت‌وسازهای غیرمجاز در حریم رودخانه و تغییر مسیر اصلی رودخانه‌ها بیان کرد: پل‌هایی در برخی مناطق با دهانه کوچک‌تر از عرض آبراه می‌سازیم که باعث جمع‌شدن آب‌ها و افزایش قدرت ویرانگری سیلاب می‌شوند در صورتی که اگر سیلاب مسیر اصلی خود را طی کند و حریم رودخانه‌ها را تصرف نکنیم سیل ناخواسته وارد منازل مسکونی نمی‌شود و این‌گونه خسارات برجای نمی‌گذارد.
حسین خدیش عضو کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی لرستان نیز در گفت‌وگو با با بیان اینکه یکی از مشکلات بزرگ این استان قرار گرفتن اراضی زراعی در نقاط شیب‌دار است که باعث‌شده بالاترین فرسایش خاک را در سطح کشور داشته باشیم، اظهار داشت: هنگام بارندگی‌های شدید و وقوع سیلاب، فرسایش خاک اراضی شیب‌دار باعث می‌شود رواناب‌ها با قدرت بیشتری به پایین آمده و خسارات بیشتری وارد کند.
وی با اشاره به فرسایش 10 تا 15 تنی خاک در کشور افزود: با وجود حدود 2 میلیون هکتار جنگل و مرتع در لرستان سالانه 2 تا 2.5 برابر کشور فرسایش خاک در این استان مشاهده می‌شود و همین امر باعث‌شده سیلاب‌ها ویران‌کننده‌تر باشد.
عضو کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی لرستان با اشاره به دست‌اندازی افراد برای تصاحب زمین بیشتر عنوان کرد: بخش اعظمی از جنگل‌های این استان توسط غاصبان به ناحق به زیر کشت زراعی می‌رود و این خود یکی از عوامل فرسایش خاک و قدرت تخریب بیشتر سیلاب‌ها در لرستان شده‌است.
نقش مهم فرسایش خاک در افزایش قدرت سیلاب
وی با بیان اینکه تراکتوری که باید در خدمت مکانیزاسیون باشد در بسیاری از مناطق شیب‌دار باعث فرسایش خاک شده‌است و چون زمین‌ها در شیب قرار دارد تراکتور هیچ‌وقت خلاف جهت شیب زمین‌ها را شخم نمی‌زند، بیان کرد: همین عامل خاک‌شویی به‌همراه دارد و باعث‌شده که فرسایش خاک ما دوبرابر فرسایش خاک در کشور باشد و فرسایش خاک خود دلیلی برای ویرانگرشدن سیلاب‌هاست.
مجید سپهوند معاون آبخیزداری منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان در گفت‌وگو با با اشاره به اینکه اعتبارات خوبی از سال 1372 که اجرای عملیات‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری در این استان آغاز شد تا سال 1386 به لرستان اختصاص یافت، گفت: اعتبارات آبخیزداری این استان از سال 1386 تا 1390 و متعاقب آن تا سال 1396 رقم‌های بسیار ناچیزی بود که کفاف اجرای طرح‌های آبخیزداری را نمی‌داد و به‌همین دلیل اجرای طرح‌های آبخیزداری متوقف شده بود.
وی افزود: مبلغ 200 میلیارد تومان اعتبار به‌صورت ویژه خوش‌بختانه از سال 1397 تا 1399 با عنایات ویژه مقام معظم رهبری برای اجرای طرح‌های آبخیزداری، آبخوان‌داری و جنگل‌کاری در اختیار لرستان قرار گرفت و اجرای طرح‌های آبخیزداری رشد بسیار چشمگیری یافت.
معاون آبخیزداری منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان با بیان اینکه اجرای طرح‌های آبخیزداری، آبخوان‌داری و جنگل‌کاری جزو برنامه‌های پنجم توسعه بود، عنوان کرد: با اعتبارات اختصاص‌یافته و انجام طرح‌های آبخیزداری توانستیم 27 درصد نسبت به برنامه ششم توسعه جلوتر باشیم.
آبخیزداری و آبخوان‌داری راهکاری مؤثر در کنترل سیلاب
وی با اشاره به اینکه اجرای طرح‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری مؤثرترین راه برای کنترل سیلاب‌هاست، بیان کرد: ما از سال 1372 که اجرای طرح‌های آبخیزداری در لرستان آغاز شده تا سال 1401 با اجرای طرح‌های آبخیزداری توانسته‌ایم 200 میلیون مترمکعب حجم سیلاب و رسوب را در این استان کنترل کنیم که معادل حجم سدهایی بوده که شرکت آب منطقه‌ای تاکنون در لرستان احداث کرده‌است.
سپهوند با بیان اینکه در بارش‌های مونسون سطح لرستان که شهرستان الیگودرز را به‌صورت جدی درگیر کرد حجم سیلابی که رخ داد 48 میلیون مترمکعب بود، گفت: بارش‌های 20 میلیمتری در منطقه مرگسر داشتیم که حدود 30 دقیقه طول کشید؛ شدت آن 40 میلی‌متر در ساعت بود و همچنین بارش 14.5 میلیمتری در منطقه شول‌آباد داشتیم.
معاون آبخیزداری منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان تصریح کرد: انجام کارهای آبخیزداری که در این مناطق به‌تازگی انجام داده‌ایم توانسته است تا حد زیادی در کنترل رسوب و لغزش در این مناطق مؤثر باشد.
خدیش با بیان اینکه لغزش در الیگودرز باعث تلفات جانی شد در حالی که در مرگسر این شهرستان و دورود طرح‌هایی همچون اسکله‌ریزی، بندهای گابیونی، خشکه‌چینی بالادست و پایین‌دست در آبراه‌ها را اجرا کرده‌ایم که از لغزش جلوگیری می‌کنند و این امر نقش مهمی در جلوگیری از خسارات جانی، دامی و تخریب جنگل‌ها مؤثر است.
ذخیره 10 میلیون مترمکعب از سیلاب مونسون با طرح‌های آبخیزداری
سپهوند تصریح کرد: ما توانستیم 10 میلیون مترمکعب از حجم سیلاب مونسون را به‌وسیله کارهای آبخیزداری و آبخوان‌داری از طریق کنترل سیل و رسوب مدیریت و 7 میلیون مترمکعب را نیز کنترل و ذخیره کنیم.
وی افزود: در مرگسر الیگودرز با اینکه حجم 20 میلی‌متر بارندگی داشتیم، اما به‌دلیل اجرای طرح‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری تلفات جانی نداشتیم.
سپهوند بیان کرد: اجرای طرح‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری نقش بسیار مهمی در کنترل سیلاب و مدیریت آن دارد و چنانچه اعتبارات ویژه‌ای به این بخش اختصاص یابد در درازمدت می‌توانیم به کنترل خوبی در مهار سیلاب‌ها و رواناب‌ها در لرستان برسیم و بخش مهمی از آن‌ها را در راستای توسعه این استان ذخیره کنیم.
آنچه مشخص است مهم‌ترین علت وقوع سیلاب‌ها و خسارات سنگین آن در سال‌های اخیر «انسان» است که با هجوم به حریم رودخانه‌ها و طبیعت، تغییر کاربردی در جنگل‌ها و دشت‌ها سبب شده نظم طبیعت به‌هم بریزد.
ساخت‌وسازهای غیرمجاز در حریم رودخانه‌ها، عدم توجه به ساخت‌وسازهای شهری و روستایی، عدم سدسازی در مناطق مورد نیاز، کوتاهی در اجرای طرح‌های آبخیزداری، تخریب پوشش گیاهی جنگل‌ها و مراتع، دست‌درازی به اراضی جنگلی و تغییر کاربری آن‌ها با هدف رسیدن به سود شخصی بیشتر، حذف موانع طبیعی رواناب‌ها، دست‌کاری مسیر رودخانه‌ها و مسیل‌ها، ساخت‌وسازهای غیرمجاز در مسیر رواناب‌ها و عدم لایروبی نهرها و مسیل‌ها تنها بخشی از اقداماتی است که توسط انسان رخ داده و نقشی اساسی در ایجاد سیلاب‌ها و خسارات سنگین آن‌ها دارد.
با نظارت ویژه بر حریم رودخانه‌ها، دشت‌ها، جنگل‌ها و مراتع برای جلوگیری از دست‌درازی و تعرض انسان‌ها به طبیعت، انجام کارهای آبخیزداری و آب‌خوان داری، احداث سدهای نیمه‌کاره و تکمیل سدهای موجود برای استفاده حداکثری، راهکارهایی برای مهار و کنترل سیلاب‌ها و به حداقل رساندن خسارت ناشی از آن می‌توان نهایت استفاده را از بارشها برد و از تهدید فعلی سیل فرصتی بزرگ ایجاد کرد.
انتهای پیام/ی