بهترین راه برای تأمین معاش از دیدگاه امام علی علیه السلام چیست؟

امام علی علیه السلام در دوران زندگی خود چاه ها، باغات و نخلستان های فراوانی را آباد نموده و بیشتر آنها در راه خدا وقف و صدقه نمود.

به گزارش «پرونده معجزه آبخیزداری»؛ 13 رجب مصادف است با میلاد امیرالمومنین بزرگترین الگوی جهاد، کار و تلاش، اخلاق و ایمان. بدین مناسبت در اینجا به گوشه ای از سبک زندگی امیرمومنان در مسیر رشد و آبادانی جامعه مسلمین در صدر اسلام با کشاورزی می پردازیم:

امیرالمومنین اوایل زندگی و آغاز زندگی مشترک و در دوران انزوای 25 ساله همواره فقر را با کار و تولید از میان بر می داشت. به کشاورزی و باغداری علاقه زیاد داشت. آن حضرت به کار و تولید به خصوص درختکاری و کشاورزی اهمیت زیادی می داد تا مخارج زندگی زن و فرزندانش تامین شود و احتیاجی به دیگران نداشته باشند. آن حضرت و خانواه آن یگانه رهبر معصوم پس از مصرف خرما هسته های آن را جمع آوری می کردند و سپس در باغات و زمین های آماده می کاشتند. در این باره در روایتی نقل شده است: «مردی علی علیه السلام را ملاقات کرد حضرت کیسه ای پر از هسته خرما همراه داشت عرض کرد: ای امیرمومنان در این کیسه چیست؟ حضرت فرمود: یک صدهزار درخت خرما ان شاء الله. آن مرد گفت: حضرت همه آن هسته های خرما را کاشت و همه آن ها روییدند و به عمل آمد.» (کافی، ج5، ص74)

همچنین بنابر روایاتی پیامبر خدا و امیرالمومنین علیهما السلام باهم درخت می کاشتند. امام صادق در این باره فرمود: «امیرالمومنین با بیل زمین را آماده می ساخت و پیامبر هسته خرما را مرطوب می کرد و می کاشت.» (کافی، ج5، 74)

در روایت دیگر آمده است: حضرت علی علیه السلام، هنگامى که از جهاد بر مى ‏گشت، به تعلیم مردم وقضاوت بین آنها مى‏ پرداخت و در هنگام فراغت، به باغى که ملک اوبود مى‏ رفت و با دست‏ خود کار مى‏ کرد و ذکر خدا مى‏ گفت. (وسائل الشیعه)

همچنین امام علی (علیه السلام) در حدیثی طولانی می‌فرماید: «مردم معاش خود را از چند راه تامین می‌کنند: پست های دولتی، کارهای عمرانی، کشاورزی، تجارت، اجاره و صدقات؛ تا آنجا که می‌گوید: اما کشاورزی خداوند متعال می فرماید: «اوست که شما را پدید می‌آورد و به عمران و آبادی زمین دعوت کرده است.» خداوند متعال از آن رو انسانها را به عمران و آبادانی زمین امر کرده است تا بهترین راه که کشاورزی است و محصولات آن از قبیل غلات، حبوبات و میوه‌هاست، تامین معاش نمایید. (وسایل الشیعه، ج12، ص195)

و نیز در حدیث دیگری وارد شده است که: امام علی علیه السلام بیل می‌زد و نعمت‌های نهفته در دل زمین را استخراج می‌کرد. (بحارالانوار، ج41،ص43)

امیرالومنین علی علیه السلام چاه ها و چشمه های فراوانی با دست خود ایجاد و پس از رسول خدا و پیش از خلافت، چاه و چشمه های متعدد و فراوانی حفر کرد و نخلستان های زیادی پدید آورد که در سرزمین حجاز نمونه نداشت. پس از شهادت او خلفایی چون معاویه آرزوی تملک آنها را داشتند ولی آن حضرت بیشتر آنها را در راه خدا صدقه داد.

نخستین انگیزه های ایشان از استخراج آب های زیرزمینی، سرسبزی و خرمی زمین بود. برپایه روایات متعددی علی علیه السلام به کاشت زمین علاقه وافر داشت و استخراج آب و در دسترس گذاشتن آن برای کشاورزی و باغداری از مهمترین عوامل آن است.

چاه ها، چشمه ها، و نخلستان هایی که آن حضرت در ینبع به وجود آورد شهرت دارد. درباره ینبع آمده است: ینبع قلعه ای است که در آن آب روان و مزرعه بسیار وجود دارد که زائران حج در آن توقف کرده و از فضای درخت و نخلستان ها و آب های گوارا استفاده می کردند. در عصر حاضر شش هزار جمعیت دارد. این منطقه به دارا بودن آب های زیرزمینی بسیار مناسب و با کیفیت خوب و زمین مناسب برای زراعت شهرت دارد.(کتاب مسالک و الممالک، ص24) ابن شهر آشوب شمار آنها را یکصد هزار حلقه دانسته است. (بحارالانوار، ج41، ص32)

بنابر گزارش های تاریخی آن حضرت در ینبع چشمه های دیگری به نام های «خیف» و «خیف بطاس» پدید آورد که در آن نخلستان های گسترده ای وجود دارد و «بغیبغات» که این چشمه ها در آن قرار دارند، جایی است که خود علی علیه السلام در آن کار کرده است و همه آنها را وقف و صدقه قرار داده است. (تاریخ مدینه منوره، ص223)

آن حضرت در ینبع چشمه دیگری به نام «حدث» داشت و نیز در مدینه چاه هایی داشت به نام «ملک» در ناحیه قنات و «ادیبه» در ناحیه اضم و آن حضرت چاه ها، چشمه ها، نخلستان ها و باغ های مختلفی داشت که همه را خود حفر کرده و خود کاشته بود. نکته مهم آن است که به وصیت حضرت همه این اموال را در راه خدا به مستمندان و فقرا صدقه داد.(تاریخ مدینه منوره، ص220-225)

خلاصه کلام اینکه امیرمومنان در راه آبادانی زمین با ایجاد باغات و نخلستان های و نهرها و چاه ها بسیار کوشید و رنج و سختی های فراوانی را تحمل کرد و در پرتو این تلاش ها بود که چاه ها و چشمه های متعدد و متنوعی پدید آورد که بر اساس گزارش های تاریخی بسیار پرثمر و سرسبز و خرم بود. سبک زندگی امام علی علیه السلام در آبادانی سرزمین با کشاورزی، باعث شد مسلمانان از آن حضرت الگو گرفتند و در این باره به پیشرفت های چشمگیر و حیرت آوری دست یافتند. به هر روی آن حضرت هم خود کشاورزی و درختکاری می کرد و هم باغبانی و باغداری ؛ و همین سبک زندگی بود که زمینه ساز تمدن درخشان مسلمین در عرصه اقتصادی شد

از همین پرونده بیشتر بخوانید:

«معجزه آبخیزداری»|فرصت‌ها و ظرفیت‌های بخش کشاورزی برای تحول اقتصادی در گام دوم انقلاب

انتهای پیام/